काठमाडौँ । जनता समाजवादी पार्टी (जसपा) संग्लो छ की विभाजित ? पछिल्ला क्रियाकलाप हेर्दा छुट्टयाउन कठिन छ । बिहीबारदेखि आइतबारसम्म परस्परविपरीत भएका पार्टीभित्रका दृश्य÷अदृश्य घटनाले पार्टी एक रहने छनक दिन्न । २०७७ बैशाख ११ गते तत्कालिन राष्ट्रिय जनता पार्टी(राजपा) र समाजवादी पार्टीबीच एकीकरण भएर जसपा बनेको थियो ।

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले समाजवादी पार्टी विभाजन गर्न लागेको भन्दै हतार –हतारमा एकता गरेका दुई पार्टीका नेताहरूबीच अहिले उनै ओलीलाई समर्थन गर्ने विषयमा मतैक्यता नहँदा फुटको संघारमा छ । एकीकरण अगाडिको राजपा प्रधानमन्त्री ओली र सत्तारुढ एमालेको पक्षमा छ । समाजवादी पार्टी प्रतिपक्षी नेपाली कांग्रेस र नेकपा (माओवादी केन्द्र) नजिक छ । अध्यक्ष महन्थ ठाकुर र वरिष्ठ नेता राजेन्द्र महतो समूह ओलीको पक्षमा खुलेर लागेका छन् । संघीय परिषद् अध्यक्ष पूर्वप्रधानमन्त्री डा.बाबुराम भट्टराई र अध्यक्ष उपेन्द्र यादव समूह कांग्रेस र माओपादीको पक्षमा ।

प्रधानमन्त्री ओलीले विश्वासको मत लिने घोषणा गरेबाट जसपामा विवाद चुलिएको थियो । २७ वैशाखमा प्रधानमन्त्री ओलीले विश्वासको मत लिदा पूर्वराजपाका १५ सांसद तटस्थ बसे । पूर्वसमाजवादीका १५ सांसदले विश्वासको मतको विपक्षमा मतदान गरे । ओली विश्वासको मत लिन असफल भएपछि त्यसैदिन राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले ३ दिनको समय दिएर बहुमतीय सरकार बनाउन दलहरूलाई आह्वान गरिन् । त्यो तीनदिनबीचमा जसपा विवाद झन चरमोत्कर्षमा पुग्यो ।

घटना नम्बर : १
बैशाख ३० गते बिहीबार राष्ट्रपति भण्डारीले बहुमतीय सरकार गठनका लागि दिएको समयको अन्तिम दिन थियो । सत्तापक्षले विपक्षीलाई बहुमत पुरयाउन नदिन र विपक्षीले बहुमत पुरयाउन दौडधुप तिव्र बनाएका थिए । जसपाका दुई धारको दौडधुप पनि आफ्नै तरिकाको थियो । बिहानै ९ बजेतिर ठाकुर र महतो कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवालाई भेट्न बुढानीलकण्ठ पुगे । त्यहाँबाट सिधै बालुवाटार आए । र कुराकानी गरेपछि केही बेरमा बबरमहलस्थित पार्टी कार्यालयमा भेला भएर केही छलफल गरेपछि ठाकुर आफ्ना सांसदहरूलाई बोकेर भक्तपुरको डेलेश्वर भिलेज रिर्सोटमा पुगे । त्यही सांसदहरूले बहुमतबाट नेता राजेन्द्र महतोलाई संसदीय दलको नेता बनाएको दाबी सो समूहका नेताहरूको छ ।

उता उपेन्द्र यादवले पनि कांग्रेस सभापति देउवा र माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाललाई देउवा निवास बुढानीलकण्ठमै भेटे । र बहुमत पु¥याउन प्रयास गर्ने भनियो । त्यसपछि आएर यादव र ठाकुरबीच कुरा त भयो तर मिलेन । यसपछि बुहमत नपुग्ने भएपछि विपक्षी थन्किए ।
ठाकुर समूहले दलको नेता महतोलाई बनाएको आधिकारिक रूपमा अझै सार्वजनिक गरेको छैन । तर, तपाई संसदीय दलको नेता बन्नुभएको हो भन्ने जिज्ञासामा महतोले आफूलाई संसदीय दलको नेता चयन गर्ने सहमति पार्टी एकताकै क्रममा भएको बताए ।

दलको विधान नै नबनेको र संसदीय दल एकीकरण भएको औपचारिक घोषणा नै नभइ कसरी दलको नेता बन्नुभयो भन्ने प्रश्नमा त्यो विषय पछि बताउला भनेर महतो पञ्छिए । शुक्रबार महतो संसदीय दलको नेता बनेको समाचार बाहिरिएपछि जसपामा त्यसदिन सन्नटा छायो । शनिबारबाट भने जसपामा गुटगत भेलाले तिव्रता पाएका छन् ।

घटना नम्बर : २
शनिबार दिउसो एक बजे यादव–भट्टराई समूहले कार्यकारिणी समितिको बैठक बोलायो । बैठकमा यादव समूहका नेताहरू सहभागी थिए । बहुमत सदस्य सहभागी भए पनि बैठक अनौपचारिक भएको सो समूहका कार्यकारिणी समितिका सदस्य कार्यालय प्रमुख समेत रहेका प्रकाश अधिकारीले जानकारी दिए । बैठकले सहमतिबिना संसदीय दलको नेता चयन गर्न नमिल्ने निष्कर्ष निकाल्यो ।

बैठकपछि सञ्चारकर्मीलाई प्रतिक्रिया दिंदै संघीय परिषद् अध्यक्ष डा.भट्टराईले संसदीय दलको विधानको प्रक्रिया पूरा नभएको र पारित पनि नभएको अवस्थामा दलको नेता चयन गरेको भन्नु हास्यास्पद भएको बताए । नेता चयनबारे दुवै पक्षले सहमति गर्नुपर्ने व्यवस्था रहेको उनले जानकारी दिए ।

घटना नं : ३
यादव समूहको कार्यकारिणी समिति बैठक बसिरहेकै बेला अर्का अध्यक्ष ठाकुरले विज्ञप्ति निकालेर पार्टीको कार्यकारिणी समिति बैठकबारे आफूलाई कुनै जानकारी नभएको उल्लेख गरे । ठाकुरले बैठक नडाकिएको दाबीसमेत गरे । ‘जनता समाजवादी पार्टी नेपालको केन्द्रीय कार्यकारिणी समितिको कुनै पनि बैठक नडाकिएको र त्यस्तो जानकारीसमेत हामीलाई नभएको व्यहोरा सम्बन्धित सबैलाई स्पष्ट गरिन्छ,’ ठाकुरले जारी गरेको विज्ञप्तिमा उल्लेख थियो ।

घटना नं : ४
कार्यकारिणी समिति बैठक पछि यादव समूहका कार्यकारिणी समिति सदस्य तथा पार्टीका कार्यालय प्रमुख प्रकाश अधिकारीले पार्टीको प्रतिनिधि सभामा ससदीय दलको नेता चयन नभएको दाबी गरे । अधिकारीले दलको समायोजन नभएको र विधान पनि नरहेको अवस्थामा एकलौटी दलको नेता चयन भयो भन्नु आश्चर्यजनक भएको उल्लेख गरे ।

पार्टीको अन्तरिम विधान २०७७ को धारा २८ को उपधारा ८ बमोजिम केन्द्रीय कार्यकारिणी समितिबाट अनुमोदित हुनु पर्ने अनिवार्य व्यवस्था रहेको र कार्यकारिणी समितिले विधान अनुमोदन नगरेको अधिकारीद्वारा जारी विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।

घटना नं : ५
पार्टी विवाद चरमोत्कर्षमा पुगेपछि सहमतिको मिलन बिन्दु खोज्न भन्दै अध्यक्षद्वय यादव र ठाकुरबीच पार्टी कार्यालयमा वार्ता भयो । पार्टी एक रहने या नरहने भन्ने विषयमा अन्तिम भनिएको बैठकमा दुई पक्ष टसमस नभएपछि बिना निष्कर्ष सकियो ।

‘उहाँहरूबीच भएको फाइनल वार्ता सकरात्मक भएन । अब पार्टी एक रहने सम्भावना कम छ । हामीलाई त अध्यक्षज्यूबाट आफ्नो समूहमा साथीहरूलाई जसरी भएपनि जोगाउन र सकिन्छ भने अर्को पक्षलाई पनि तान्ने कोसिस गर्न निर्देशन आइसक्यो,’ ठाकुर समूहका एक वरिष्ठ नेताले भने । उनले थप प्रष्ट पार्दै भने ‘पार्टीमा विवाद कुन रूपसम्मको हो भन्ने कुरा लुकाएर पनि नलुक्ने अवस्थामा पुगिसकेको छ । अब पार्टी विभाजनतिरै अघि बढ्छ होला ।’

घटना नं : ६
दुई अध्यक्षबीचको वार्ता सफल नभएपछि सरकारले विभिन्न देशमा सिफारिस गरेका राजदूतको विषयमा आपत्ति प्रकट भए । एक समूहले प्रधानमन्त्रीलाई टेलिफोन गरेर आपत्ति जनायो भने अर्को समूहले विज्ञप्ति जारी गरेर । अध्यक्ष ठाकुरले प्रधानमन्त्री ओलीलाई टेलिफोन गरेर ११ राजदूत सिफारिसबारे आफ्नो गम्भीर ध्यानाकर्षण भएको बताए । राजदूत सिफारिस गर्दा कम्तीमा तीन मुलुकमा आफ्नो सिफारिसमा राजदूत हुनुपर्ने भन्दै निर्णय पुनः विचार गर्न ओलीलाई आग्रह गरेको ठाकुर निकट एक नेताले जानकारी दिए । ओलीले मिलाउने बचन दिएको पनि ति नेताले बताए ।

अर्का अध्यक्ष यादवले छुट्टै वक्तव्य निकालेर राजदूत सिफारिस हाँस्यापद र पद बाँड्ने शैली भएको टिप्पणी गरेका छन् । संविधान र निर्देशिकालाई कुल्चेर यस्तो निर्णय ओलीबाट आउनु अस्वभाविक नभएको भन्दै यादवले प्रधानमन्त्रीले मुलुकको इज्जत र प्रतिष्ठाको ख्याल प्रधानमन्त्रीले नगरेको बताए । यादव पूर्वपरराष्ट्रमन्त्री पनि हुन् ।

पार्टी फुट्नै लागेको हो भन्ने प्रश्नमा पूर्व राजपाका अध्यक्ष मण्डलका एक सदस्यले आफूहरू त पुरानै पार्टीलाई ब्युताउने कसरतमा लागिसकेको बताए । ‘हामी त पुरानो पार्टीका संरचना र साथीहरूलाई एकत्रित गर्ने प्रयासमा लागिसक्यौं । मिल्ने सम्भावना सकियो भनेर अध्यक्षज्यूले आइतबार दुई अध्यक्षबीच भएको छलफल पछि भनेपछि हामी त गृहकार्यमा लागिसक्यौ,’ उनले भने ।

यता यादव समूह भने आफूहरूसँग कार्यकारिणी समितिमा बहुमत रहेकोले संसदीय दलमा जसरी पनि बहुमत पुरयाउने र कारबाही गर्ने रणनीतिमा लागिरहेको छ । उसको यो योजना तत्काल सफल हुने सम्भावना देखिन्न । किनकि सत्तामा गएमा केही पाइन्छ कि भन्ने आशमा सांसदहरू छन् । ‘हाम्रो योजना त संसदीय दलमा पनि बहुमत पुरयाएर कारबाही गर्ने हो । तर, तत्काल त्यो सम्भावना देखिएको छैन । तर प्रयास भने जारी छ,’ यादव निकट एक नेताले भने ।

ओली र नेपाल त मिल्न सक्छन भने हामी किन मिल्न नसक्ने ? जसपाका दुई अध्यक्षका वीचमा सम्वाद भएको थियो । तर दुवै नेताले सो अनुसार मिल्ने छेकछन्द नै देखाएका छैनन । अडानमा लचकता कुनै पक्षको पनि देखिन्न । न महन्थ राजेन्द्रले ओली लाई बोक्न छोड्ने, न उपेन्द्र बाबुरामले ओलीसँग टास्सिन सक्ने ? ओलीकै कारण अहिले जसपा विभाजनको पखाईमा वसिरहेको छ ।