‘समभोक’मा तीन नारी पात्रको बलियो उपस्थिति छ । जबरजस्त हस्तक्षेप पनि छ ।’ प्रोटागनिष्ट’ को हो त ? पाठकले नै खोज्नु पर्ने छ । अमेरिकालाई कर्मथलो बनाएका लेखक शिव प्रकाशको हालै बजारमा आएको पुस्तक ‘समभोक’को पुस्तक अंश हामीले यहाँ पस्किएका छौँ ।

‘कसैले नदेखेको गुलाफका फूल देख्छ आज ईशूले ।’

‘हुँऽ’ भन्दै टाउको बङ्ग्याउँछे, ‘तोरीका फूल धेरैले देखिसकेका छन् । हिजैमात्रै पनि देख्यो । आज गुलाफका फूल !’ सिन्धुकाको मन ईशूले अझै पढ्न सकेको छैन । उसको मौन–ध्यान लम्बिरहेको छ ।

सधैँजस्तो आज पनि सिन्धुका बिहानै उठ्छे, नुहाउँछे । एकछिन पूजापाठ, ध्यान–साधनामा बस्छे । सबै कुरा उस्तै छ । तर सिन्धुकाको मन आज उस्तै छैन ।

चिया पिउँछे । ओछ्यान मिलाउन जान्छे । ईशूको सिरानीमुनि एउटा डायरी भेट्टाउँछे । पल्टाउँछे । हरेक पानाका दुईचार हरफ पढ्दै जान्छे, पल्टाउँदै जान्छे ।

एउटा पानामा आँखा टक्क रोकिन्छन् । ती आँखा बिस्तारै हरेक हरफमा हिँड्न थाल्छन् । पढिसक्दा आँखाका आँखीभौँ जोडिन्छन् । चकित हुन्छे । छक्क पर्छे ।

जतनले च्यात्छे । जतनले पर्समा राख्छे ।

अर्को पाना पल्टाउँछे, ‘अमेरिकामा नाम छैन, काम छ । नेपालमा काम छैन, नाम छ । काम नहुनेको झन् बढी नाम छ । काम गर्दागर्दै आफ्नै नाम बिर्सने ठाउँ हो, अमेरिका ।’ दोहो¥याई तेहोे¥याई पढ्छे । ईशूको बिर्सने बानीसँग उठेको रिस त्यही मर्छ ।

ओछ्यानमा ईशू छैन । ईशू बिहानै उठेर काममा गइसकेको छ ।

ईशू कामबाट फर्कदा झमक्क साझँ हुन्छ ।

लोग्ने स्वास्नीसँग गर्ने कुरा सधैँ हुन्छन् । तर आज सबै सकिएजस्तो लागिरहेको छ । सिन्धुकाले धेरै कुरा मनमा जमाएर राखेकी छे । सोच्दैछे, कहाँबाट मूल फुटाऊँ ? रूपरसिक ईशूको रस चुहिन छाडेको छ ।

ओछ्यानमा जान्छन् । ओछ्यान उनीहरूका लागि प्रेम–प्रणयको परेड खेल्ने ठाउँमात्र होइन, बुद्धिविलासको अखडा पनि हो ।

दुवै ओछ्यानमा पल्टिएका छन् सधैँजस्तै । तर हिजोदेखि बोलीचालीमा बिर्को लागेजस्तै भएको छ ।

‘धेरै कुराले हामीलाई बाँडेका छन् । धेरै कुराले हामीलाई जोडेका छन् । जति कुराले बाँडेका छन्, तीभन्दा धेरै कुराले हामीलाई जोडेका छन् ।’ ईशूको मन बोल्छ तर मुख डराउँछ । चस्माको डाँडीमाथिबाट पुलुक्क हेर्छ । आँखामा पावरदार चस्मा लगाएको छ । मनको पावर बढाउने केही छैन ।

ऊ ल्यापटपमा जीवन–दर्शन पढ्न थाल्छ । तर आज पढ्दै छ के भन्नु, पढेजस्तो गर्दैछ । हेर्दै छ । कहिल्यै नबुझिने र कसैले नबुझेको कुरा । प्रायःजसो यस्तैयस्तै पढ्छ । सिन्धुकाका आँखा ठोक्किन्छन् ।

‘के पढेको ?’ नदेखेजस्तो गरी मनको बिर्को खोल्छे सिन्धुका ।

‘फाल्तु कुरा !’

‘किन पढेको त ?’

‘समय फाल्तु भएर ।’

‘ल समयको सदुपयोग गर ।’ एउटा प्रश्न गर्छे, ‘जीवन मर्नका लागि हो कि बाँच्नका लागि ?’

‘थाहा छैन । यहाँ लेखेको छैन ।’ नेपाली शब्दको डिकोजस्तो सीधा जवाफ दिन्छ, ‘सायद कसैलाई थाहा छैन ।’

‘त्यसो भए जीवन मर्न बाँकी छ कि बाँच्न बाँकी छ ?’

‘त्यो पनि थाहा छैन । त्यो पनि यहाँ लेखिएको छैन ।’

‘के बाँकी छ त ?’

‘खुशी हुन बाँकी छ ।’

‘खुशी हुन चाहन्छौ ?’

‘को चाहँदैन ?’

‘खुशी कसरी हुन्छौ ?’

‘असल स्वास्नी पाए मान्छे खुशी हुन्छ, नपाए दार्शनिक बन्छ ।’ ऊ एरिस्टोटल सम्झन्छ । सिन्धुकातिर पुलुक्क हेर्छ ।

उल्कातारा खसेजस्तो जवाफ दिन्छे, ‘लोग्ने दार्शनिक भए स्वास्नी कि साधु हुन्छे, कि रन्डी !’

पर्लक्क पल्टिन्छन् ईशूका आँखा । छक्क पर्छ । अक्क न बक्क अनुहारले हेरिरहन्छ । उसको अहंकार भित्रभित्रै पानीपानी हुन्छ । मनमनै भन्छ, ‘सिन्धुकासँग सिक्न अझै धेरै बाँकी छ ।’

बाहिर कमलो देखिने सिन्धुकाभित्रको अररो निकाल्छे । अग्राखको चुरोजस्तै अररो ! ऊ पनि मनमनै भन्छे, ‘तिमी लोग्नेमान्छेहरूको नटबल्टु बेलाबेला टाइट गर्नुपर्छ ।’ भित्रभित्रै खुशी हुन्छे ।

‘ल, खुशी हुने भए आँखा चिम्ल ।’ भित्री हाँसो निकाल्छे सिन्धुका । तीनछक पर्छ ईशू ।

‘दुइटै ?’ ईशू ङिच्च दाँत देखाउँछ ।

‘आँखो हैन, आँखा ! दुइटै छन् नि, हैन ?’ सिन्धुका दाँत किट्छे ।

आज्ञाकारी टाउको हल्लाउँछै आँखा चिम्लन्छ ।

‘अब कान खुला राख । वकोध्यानम् भएर सुन ।’

‘ओके’ भन्छ । ज्ञानी बालकजस्तो हुन्छ ।

सिन्धुकाले पर्सबाट एक पाना कागज निकाल्छे । मधुर शैलीमा पढ्न थाल्छे ।

‘प्रिय सिन्धुका !

मैले तिम्रा लागि प्रिय शब्द मात्र प्रयोग गरेँ । अरू धेरैले धेरै शब्द प्रयोग गर्छन् । हुन त धेरैले गरेको मलाई गर्न मन लाग्दैन । तर मलाई प्रिय शब्द फगत आत्मीय मात्र होइन, सम्मानित पनि लाग्छ । त्यसैले सादर सम्मान ! सादर स्वागत !

तिमीले कुनै दिन रूखको कुरा गरेकी थियौ । म त्यही रूख भएर बसेँ । त्यही रूख भएर बाँचेँ । त्यही रूख भएर घाम–पानी, स्याँठ–‘सन्नटा’ सहेँ । तिमी नहुँदा एउटा एकान्तको एक्लो रूख भएर उभिएँ । कहिलेकाहीँ ढल्न खोज्थेँ, फेरि आफूलाई उभ्याउँथेँ ।

सिन्धुका !

रूखको पनि सन्तान हुन्छ । रूखको पनि परिवार हुन्छ । रूखको पनि समाज हुन्छ । रूखको पनि शरीर हुन्छ । रूखको पनि सास हुन्छ । रूखको पनि आत्मा हुन्छ । रूखलाई पनि दुख्छ । रूखलाई पनि भोक लाग्छ । रूख पनि बोल्छ । आफ्नासँग बोल्छ । हामी सुन्दैनौँ । हामी ठान्छौ, रूख बोल्दैन । तर आफ्नाले सुनिरहेका हुन्छन् ।

मेरा त आफ्ना पनि थिएनन् । कोसँग के बोल्नु ?

परिवार र समुदायका रूख बलिया हुन्छन्, समुदायका मान्छेजस्तै धेरै समय बाँच्छन् ।

तर एकान्तका रूख …! एक्ला रूख …! सडकका बेवारिसे बालकजस्तै हुन्छन् । असुरक्षित, कमजोर, हतास, उदास र बाङ्गाटिङ्गा ।

जङ्गलमा एक्लै बसेको मान्छे र शहरको एउटा कुनामा एक्लै उभिएको रूख एकै हो । समुदायको मान्छेभन्दा जङ्गलको मान्छे छिट्टै मर्न सक्छ । शहरको एक्लो रूख पनि त्यस्तै हो, मान्छेजस्तै छिट्टै ढल्न सक्छ ।

तर म अहिले जङ्गलको रूख भएको छु । परिवारको बीचमा उभिएको छु । बलियो भएको छु ।

उही
रूखजस्तै तिम्रो मान्छे …

–––––––––––––

त्यसपछि एकछिन एउटा गहिरो शून्यता छाउँछ ।

ईशूका आँखा भित्रभित्रै टिलपिल हुन्छन् । बिस्तारै आँखा खोल्छ । सिन्धुकाका आँखा पनि रसाउँछन् । हेरेको हे¥यै हुन्छन् दुबै । दुवै मुसुक्क हाँस्छन् । फेरि निकैबेर आँखामा आँखा मिसिन्छन् ।

चिठीजस्तो यो एउटा सानो चपेटो सिन्धुकाका लागि लेखेको थियो । सिन्धुका अमेरिका आउँदा आउँदै सुनाउँछु भनेर । तर मेरो मनको घाउ कोट्याए उनलाई पनि दुख्न सक्छ भन्ठान्यो, सुनाएन । डायरीमै सुतिरहेको थियो ।

‘सिन्धुका, एक पेग लिऊँ ?’ ङिच्च गर्दै सोध्छ ईशू ।

‘पर्दा खस्न अझै बाँकी छ ।’ सिन्धुकाका ठूला आँखा झन् ठूला हुन्छन् ।

‘मतलब ?’

‘अर्को आइटम बाँकी छ ।’

‘के गराँै त अब ?’

‘तिमीले केही गर्नु पर्दैन, मै गर्छु !’ विस्फारित आँखाले हेर्छे । मुसुक्क हाँस्छे ।

ईशू लाटोकोसेराका जस्ता आँखाले हेरिरहेको छ । पर्सबाट अर्को पानो निकाल्छे । उस्तै मधुर आवाजमा पढ्न थाल्छे ।

त्यो क्षण !

त्यो क्षण,
तिम्रा हेराइले
मेरो बाटो छेकिरहेका थिए
तिम्रा बोलाइले
मलाई रोक्न खोजिरहेका थिए
तर मेरा बाध्यताले
मलाई लगातार धकेलिरहेका थिए ।

त्यो क्षण,
तिम्रा ती कोमल स्पर्शले
मलाई निरन्तर तानिरहेका थिए
मायाका ती बन्धनले
मलाई भित्रभित्रै कतै बाँधिरहेका थिए
तर मेरा अप्ठ्याराले
मलाई तिमीबाट अलग्याइरहेका थिए ।

त्यो क्षण,
तिम्रा स्पन्दनले
मेरो ढुकढुकी बढाइरहेका थिए
तिम्रा ती अव्यक्त पीडाले
मलाई अभ्यन्तरमा स्तब्ध बनाइरहेका थिए
तर मेरा विवशताले
मलाई नै बारम्बार लखेटिरहेका थिए ।

त्यो क्षण,
तिम्रो मुहारका ती मलिन भावले
मलाई कताकता सताइरहेका थिए
रसाएका तिम्रा ती आँखाका पानीले
मलाई भित्रभित्रै भिजाइरहेका थिए
तर तिम्रा ती बलिया हौसलाले
मलाई जीवन–सङ्घर्षको पथमा घँचेटिरहेका थिए ।

त्यो क्षण,
तिमीले दुःख लुकाएर सुख देखाएको
पीडा लुकाएर हाँसो मुस्कुराएको
तिम्रा ती सचेत भाव
मैले सबै बुझिरहेको थिएँ
तर बिदाइको त्यो क्षणमा
म पनि तिमीजस्तै अबुझ भइदिएँ ।

पन्ध्र वर्षअघि ईशूले लेखेको कविता ! उसले बिर्सिसकेको थियो । सिन्धुकाले सम्हालेर राखेकी थिई । उसको चिनाटिपन सम्हालेजस्तो । आज सुनाई ।

ईशू फेरि हेरेको हे¥यै भयो । सुनेको सुन्यै भयो । दुवैका आँखा फेरि रसाए । दुवै भावनामा बगे । फेरि एकछिन गहिरो मौनता छायो ।

सिन्धुका मुस्कुराउँदै ईशुका दुवै काँधमा हात राख्छे । आँखामा आँखा मिसाउँछे । निकैबेर एकटकले हेर्छे । ओठ खोल्छे, ‘देख्यौ, गुलाफका फूल ?’

‘देखेँ । तिम्रा आँखामा ।’

हेर्दाहेर्दै ईशूका आँखा बन्द भए । बन्द आँखाले ऊ सिन्धुकालाई नै हेरिरहेको छ । सागरभन्दा शान्त, शीतल र सौम्य देख्छ सिन्धुकालाई ।

सिन्धुकाका उज्याला आँखाले ईशूलाई हेरिरहेका छन् । मन बोलिरहेको छ, ‘धेरै मान्छे उज्यालोमा मात्र हिँड्छन् । तर अँध्यारोमा पनि हिँड्न पनि बाध्य हुन्छ मान्छे । अँध्यारोमा पनि बाँच्न बाध्य हुन्छ मान्छे । जीवनको अँध्यारोलाई पनि मैले स्वीकार गर्नुपर्छ ।’

त्यही मनले फेरि सम्झन्छ, ‘मानिसको आधा जीवन त अँध्यारोमै बितेको हुन्छ । अँध्यारोमै मान्छेले बत्तीको सहारा लिन्छ । मबाट टाढा हुँदा ईशूले एउटा टुकीको सहारा लियो । त्यसलाई मैले अपराध मान्नुहुँदैन । जीवनका केही अँध्यारा रात उसले टुकीको उज्यालोमा बितायो । ऊ खुशी भयो । र, त आज ऊ छ, म छु, छोरो छ । हाम्रो भागको एउटा संसार छ । हरियो जङ्गलको सानो टापुजस्तो सानो संसार । मैले यसलाई स्विकार्नु पर्छ । प्रेम यही हो । हो, प्रेम वस्तु हैन, देखाइँदैन । प्रेम त ईश्वर हो, भाव र भावनामा हुन्छ । विश्वासमा हुन्छ । मैले त्यो सगरमाथा चढ्नैपर्छ । जीवनको सबैभन्दा अग्लो सगरमाथा, क्षमाको सगरमाथा ।’

मनको बोली ईशूलाई सुनाउन मन लाग्छ तर सुनाउँदिन, ‘ईशूले भोग मेट्यो, भोग ग¥यो तर सम्भोग गरेको छैन । लोग्ने–स्वास्नीको जीवनको साँघु हो, सम्भोग !’

‘सिन्धुका, तिम्रो त्यो प्रश्न ?’ हाँस्दै सोध्छ ईशू ।

‘कुन प्रश्न ?’

‘सौता बनेर मस्तिष्कमा गाडिएको प्रश्न ?’ फेरि हाँस्दै बोल्छ ईशू ।

‘मैले उत्तर पाइसकेँ ।’ हाँस्दै जवाफ दिन्छे सिन्धुका ।

‘तर सिन्धुका, तिमी किन सधैँ अप्ठ्यारोबाट सुरु गर्छौ ?’ मेरो अन्तिम प्रश्न भन्छ । गहिरो प्रश्न गरेँ भन्ठान्छ ।

‘बानी !’ सजिलो जवाफ दिन्छे सिन्धुका । मज्जा आयो भन्दै झन् मज्जाले हाँस्छे ।

‘बाटो हिँड्दा दुवैतर्फ हेर्नुपर्छ । सबै सुर मिलेपछि सुमधुर सङ्गीत बन्छ । सुमधुर सङ्गीतभन्दा आनन्द के हुन्छ ? जीवनको त्यही आनन्दमय सुमधुर सङ्गीत हो, सम्भोग । दुवैको सुर मिल्नुपर्छ ।’
डायरीको पहिलो पाना खाली थियो । सिन्धुकाले भरिदिन्छे ।

लेखक शिव प्रकाशको हालै बजारमा आएको पुस्तक ‘समभोक’बाट