वासिङ्टन । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको हालसम्मकै व्यापक भन्सार शुल्क शनिबार लागू भएको छ ।

यसले प्रतिक्रियास्वरूप जवाफी कारबाही र बढ्दो व्यापारिक तनाव निम्त्याउन सक्छ र विश्व अर्थतन्त्रलाई अस्तव्यस्त पार्नसक्छ ।

मेक्सिको र क्यानाडाका सामानहरूबाहेक अधिकांश अमेरिकी आयातमा असर पार्दै मध्यरातमा १० प्रतिशत ‘आधारभूत’ भन्सार शुल्क लागू भयो । यसमा ट्रम्पले देशको व्यापार घाटासँग सम्बन्धित समस्याहरू समाधान गर्न आपत्कालीन आर्थिक शक्तिहरूको आह्वान गरेका छन् ।

ह्वाइट हाउसका अनुसार व्यापार अन्तरहरू सम्बन्धहरूमा ‘पारस्परिकताको अभाव’ र अन्य नीतिहरू जस्तै ‘अत्यधिक मूल्य–वृद्धि करहरू’ द्वारा प्रेरित थिए ।

अप्रिल ९ मा युरोपेली सङ्घ (र्इयु), जापान र चीनसहित करिब ६० व्यापारिक साझेदार प्रत्येक अर्थतन्त्रका लागि अनुकूल उच्च दरको सामना गर्न तयार छन् ।

पहिले नै अर्को हप्ता सुरु हुने चिनियाँ सामानहरूमा ट्रम्पको ३४ प्रतिशत भन्सार शुल्कले बेइजिङले अप्रिल १० देखि अमेरिकी उत्पादनहरूमा ३४ प्रतिशत भन्सार शुल्क लगाउने घोषणा गरेको छ ।

बेइजिङले विश्व व्यापार सङ्गठन (डब्ल्यूटीओ)मा संयुक्त राज्य अमेरिकामाथि मुद्दा हाल्ने र उच्चस्तरको चिकित्सा र इलेक्ट्रोनिक्स प्रविधिमा प्रयोग हुने दुर्लभ खनिज तत्वहरूको निर्यातलाई प्रतिबन्ध लगाउने पनि बताएको छ ।

तर अन्य प्रमुख व्यापारिक साझेदारहरूले अन्तर्राष्ट्रिय गतिरोध र मन्दीको डरको विकास भइरहेको बेला आफूलाई रोकेका छन् । ट्रम्पले शुक्रबार सामाजिक सञ्जालमा ‘चीनले यसलाई गलत खेल्यो’, यो ‘उनीहरूले गर्न नसक्ने कुरा हो’ भन्दै चेतावनी दिएका थिए ।

बजारहरू धराशायी

शुक्रबार वालस्ट्रिट एसिया र युरोपका समान पतनको बाटो पछ्याउँदै गिरावटमा गयो । अर्थशास्त्रीहरूले भन्सार शुल्कले वृद्धिलाई कम गर्न र मुद्रास्फीतिलाई बढावा दिनसक्ने चेतावनी पनि दिएका छन्, तर ट्रम्पले आफ्नो ट्रुथ सोशल प्लेटफर्ममा उनका ‘नीतिहरू कहिल्यै परिवर्तन हुने छैनन्’ भनेका छन् । तथापि ट्रम्पको पछिल्लो भन्सार शुल्कमा उल्लेखनीय अपवादहरू छन् ।

स्टिल, एलुमिनियम र अटोमोबाइल आयातमा प्रभाव पार्ने हालै लगाइएको २५ प्रतिशत भन्सार शुल्कमा यी थपिएका छैनन् । साथै ह्वाइट हाउसका अनुसार तामा, औषधि, सेमिकन्डक्टर र काठ, ‘केही महत्त्वपूर्ण खनिजहरू’ र ऊर्जा उत्पादनहरूसँगै अस्थायी रूपमा छुट दिइएको छ ।

तर ट्रम्पले तामा र काठको अनुसन्धान गर्न आदेश दिएका छन्, जसले चाँडै नै थप भन्सार शुल्कहरू निम्त्याउन सक्छ । उनले औषधि र सेमिकन्डक्टर जस्ता अन्य उद्योगमा पनि असर पार्ने धम्की दिएका छन् । यसको अर्थ कुनै पनि छुट सीमित हुनसक्छ ।

क्यानाडा र मेक्सिकोले उत्तर अमेरिका व्यापार सम्झौता बाहिर संयुक्त राज्य अमेरिकामा प्रवेश गर्ने सामानहरूमा २५ प्रतिशतसम्मको अलग भन्सार शुल्कको सामना गर्ने भएकाले ती दुवै मुलुक पछिल्लो भन्सार शुल्कबाट अप्रभावित छन् ।

प्रतिशोधको जोखिम

ट्रम्पको तहगत समयसीमाले देशहरूलाई वार्ता गर्न ठाउँ दिए पनि उनीहरूले छुट पाउन सक्दैनन् भने चीनले पहिले नै गरे जस्तै, उनीहरूले प्रतिशोध लिने सम्भावना रहेको अक्सफोर्ड इकोनोमिक्सले यस हप्ता चेतावनी दिएको छ ।

ईयु व्यापार प्रमुख मारोस सेफ्कोभिचले २० प्रतिशत कर दरको सामना गर्ने र्इयुले ‘शान्त, सावधानीपूर्वक चरणबद्ध, एकीकृत तरिका’ले कार्य गर्ने र वार्ताका लागि समय दिने बताएका छन् । यद्यपि उनले भने, ‘हामी हात बाँधेर बस्दैनौं ।’

ईयुले अमेरिकी प्रविधि कम्पनीहरूमा कर लगाएर प्रतिक्रिया दिनसक्ने फ्रान्स र जर्मनीले बताएका छन् ।

जापानका प्रधानमन्त्री सिगेरु इसिबाले ट्रम्पले जापानी–निर्मित वस्तुहरूमा २४ प्रतिशत कर दर लगाएपछि ‘शान्त दिमागको’ दृष्टिकोण अपनाउन आह्वान गरे ।

यसैबीच ट्रम्पले दक्षिणपूर्वी एसियाली उत्पादन केन्द्रबाट हुने आयातमा ४६ प्रतिशत अमेरिकी भन्सार शुल्कको सामना गर्नुपरेको भन्दै भियतनामका शीर्ष नेतासँग ‘धेरै फलदायी’ कुराकानी गरेको बताए ।

राष्ट्रपति पदमा फर्केपछि ट्रम्पले क्यानाडा र मेक्सिकोबाट अवैध आप्रवासन र फेन्टानल लागुपदार्थका कारण आयातमा कर लगाएका छन् र चीनबाट आउने वस्तुहरूमा थप २० प्रतिशत दर लगाएका छन् । अप्रिल ९ सम्ममा चिनियाँ उत्पादनहरूमा यस वर्ष थपिएको कर दर ५४ प्रतिशत पुग्नेछ ।

ट्रम्पको २५ प्रतिशत अटो कर पनि यस हप्ता लागू भयो र जीप-मालिक स्टेलान्टिसले केही क्यानाडाली र मेक्सिकाली एसेम्बली प्लान्टहरूमा उत्पादन रोकेको छ ।

सेन्टर फर स्ट्रेटेजिक एन्ड इन्टरनेसनल स्टडिजका अनुसार ट्रम्पको नयाँ विश्वव्यापी करहरू विश्वव्यापी व्यापार युद्धलाई ट्रिगर गर्ने र महामन्दीलाई गहिरो बनाउन सबैभन्दा बढी सम्झना गरिने स्मुट-हेली शुल्क ऐन, १९३० को कानूनपछिको सबैभन्दा व्यापक कर वृद्धि हो ।

अक्सफोर्ड इकोनोमिक्सको अनुमानअनुसार यस कार्यले औसत प्रभावकारी अमेरिकी कर दर २४ प्रतिशत पुर्‍याउनेछ र यो सन् १९३० को दशकमा देखिएको भन्दा पनि उच्च हो ।