आयोजकहरूले अर्थशास्त्रमा प्रदान गरिने प्रतिष्ठित नोबेल स्मारक पुरस्कारका विजेता वा विजेताहरूको घोषणा गर्ने तयारी गरेसँगै यस वर्षको नोबेल पुरस्कार सिजनको अन्तिम अध्याय आज खुल्दैछ ।

औपचारिक रूपमा ‘अल्फ्रेड नोबेलको सम्झनामा आर्थिक विज्ञानमा बैंक अफ स्विडेन पुरस्कार’ भनेर चिनिने अर्थशास्त्र पुरस्कार सन् १९६८ मा स्विडेनको केन्द्रीय बैंकले स्थापना गरेको हो । यो पुरस्कार १९औँ शताब्दीका महान् आविष्कारक, व्यापारी तथा रसायनशास्त्री अल्फ्रेड नोबेलको स्मृतिमा सुरु गरिएको थियो । नोबेलले डाइनामाइटको आविष्कार गरेर पाँचवटा प्रमुख नोबेल पुरस्कारको परम्परा आरम्भ गरेका थिए ।

गत वर्ष यो प्रतिष्ठित पुरस्कार तीन अर्थशास्त्रीहरू डारोन एसेमोग्लु, साइमन जोनसन र जेम्स ए. रोबिन्सनलाई प्रदान गरिएको थियो । उनीहरूले आफ्ना अनुसन्धानमार्फत किन केही देशहरू समृद्ध र अन्य देशहरू गरिब रहन्छन् भन्ने प्रश्नमा गहिरो अध्ययन गरेका थिए । उनीहरूको निष्कर्षअनुसार स्वतन्त्र र खुला समाजहरूले दीर्घकालीन रूपमा आर्थिक समृद्धि हासिल गर्ने सम्भावना बढी हुन्छ भन्ने प्रमाणित भएको थियो ।

यस वर्षको घोषणा अघिसम्म यो पुरस्कार ५६ पटक प्रदान भइसकेको छ । सोअन्तर्गत कुल ९६ जना विजेताले सम्मान पाइसकेका छन् । तीमध्ये अहिलेसम्म केवल तीन जना महिला विजेता रहेका छन् । यसले अर्थशास्त्रमा महिलाको प्रतिनिधित्व अझै पनि न्यून रहेको तथ्य उजागर गर्दछ ।

नोबेल शुद्धतावादीहरूको भनाइमा अर्थशास्त्र पुरस्कार ‘प्राविधिक रूपमा नोबेल पुरस्कार होइन’, किनभने यो नोबेल स्वयंले स्थापित गरेको पाँच पुरस्कारमध्ये पर्दैन । तथापि, यसको प्रतिष्ठा र ऐतिहासिक मूल्य अरू पुरस्कारसरह नै उच्च मानिन्छ, किनभने यो पनि हरेक वर्ष डिसेम्बर १० मा — नोबेलको निधनको वार्षिकोत्सवका दिन — अन्य नोबेल पुरस्कारहरूकै साथ प्रदान गरिन्छ ।

गत हप्ता चिकित्सा, भौतिक विज्ञान, रसायन विज्ञान, साहित्य र शान्तिका नोबेल पुरस्कारका विजेताहरू घोषणा भइसकेका छन् । अब सबैको ध्यान सोमबार हुने अर्थशास्त्र पुरस्कार घोषणातर्फ केन्द्रित भएको छ, जसले यो वर्षको नोबेल सिजनलाई औपचारिक रूपमा पूर्णता दिनेछ ।