काठमाडाैँ । कोरोना निको भएका व्यक्तिहरुमा पछिल्लो समय म्यूकोर्माइकोसिस अर्थात कालो ढुसीको समस्या देखिन थालेको छ । भारतमा पछिल्लो समय यो तीव्र गतिमा बढेको छ । नेपालमा पनि हालसम्म १० जनाभन्दा बढीमा म्यूकोर्माइकोसिस (कालो ढुंसी)को संक्रमण देखिएको छ ।

म्यूकोर्माइकोसिस हाम्रो वरिपरी भएको वातावरणमा रहन्छन् । कोरोना संक्रमण देखिएर होम आइसोलेसनमा बसेका मानिसहरूले आफू खुसी औषधि सेवन गर्दा त्यसले पनि यो रोगको समस्या निम्ताएको देखिन्छ । आफू खुसी एन्टिबायोटिक र स्टेरोइड होम आइशोलेसनमा बसेका व्यक्तिहरूले खाँदा यो समस्या निम्तेको देखिन्छ । रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता राम्रो भएको समयमा यो समस्या शरीरमा देखिदैन । जब रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता घट्छ तब यो समस्याले मानिसहरूलाई सताउन सक्ने सम्भावना बढ्छ ।

सामान्यतया रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कम भएका मधुमेहका विरामी, अंग प्रत्यारोपण, क्यान्सर, मृगौलाको डाइलासिस गरेका व्यक्तिमा म्यूकोर्माइकोसिसको जोखिम बढी छ । त्यसकारण कोरोना संक्रमित भएर घरमै होम आइसोलेनमा बसेकाहरूलाई चिकित्सकको सल्लाहबिना आफू खुसी जथाभावी औषधि नखान म अनुरोध गर्छु ।

दोस्रो, कोरोना निको भएर घर फर्केकाहरूले पनि अब मलाई केही समय कोरोनाले छुँदैन भनेर मास्क नलगाई हिड्ने गरेको पनि पाइन्छ । त्यसो नगर्न म सल्लाह दिन्छु । कोरोना निको भएका र कोरोना नै नलागेका सबैले नियमित मास्कको प्रयोग गर्नुपर्छ । तर, कोरोना लागेका र निको भएकाले प्रयोग गर्ने गरेको मास्क फेरिरहनु पर्छ । पुरानो मास्क प्रयोग गरिरहँदा पनि म्यूकोर्माइकोसिस सर्ने विभिन्न अध्ययनहरूले देखाएको छ । मधुमेह रोगका विरामीहरूमा मधुमेह बढेर स्टेरेयड लामो समयसम्म प्रयोग गर्नेमा यो समस्या देखिन्छ । मधुमेह नभए पनि यो म्यूकोर्माइकोसिस समस्या देखिएको पाइएको छ ।

वीरमा पनि कार्डियो कोभिड वार्डमा भर्ना भएका एक कोरोना संक्रमण देखिएका पुरुषमा म्यूकोर्माइकोसिस शल्यक्रिया गरिएको छ । उक्त विरामीमा मधुमेहको समस्यासमेत थियो । कोरोना संक्रमण देखिएर उनी अस्पताल आएका थिए । ती विरामी अस्पताल भर्ना भएपछि आँखाको वरिपरी सुनिने र रातो हुने समस्या देखियो । उनको तुरुन्त एमआरआई गरेर हेर्दा म्यूकोर्माइकोसिस समस्या रहेको पाइयो ।

हामीले तुरुन्तै शल्यक्रिया गरेका थियौँ । उनको नाकबाट फैलिएर आँखाको ब्रेनको नजिक पुगिसकेको थियो । उनको एउटा आँखा बिग्रेको छ । उनको त्यो बिग्रेको आँखामा दृष्टि फर्किने सम्भावना अलिक कम देखिन्छ । सामान्यतया कोरोना पोजेटिभ भएकाहरूमा नेगेटिभ १० दिनमा हुने गर्छ ।

म्यूकोर्माइकोसिस कोरोना निको भएको सामान्यतया ३ देखि ४ हप्तामा म्यकोमाइकोसिसको समस्या देखिने गरेको अध्ययनका क्रममा पाइएको थियो । तर हामीले वीरमा शल्यक्रिया गरेका ती विरामीमा भने शल्यक्रियाअघि गरिएको पीसीआर रिपोर्टमा कोरोना नेगेटिभ देखिएको थिएन् । उनी पोजेटिभ नै थिए । सिटी भ्यालु २० देखि २२ मा थियो । यस्तो बेला जति ढिलो भयो त्यति जोखिम थपिदै जाने हुन्छ । वीरमा कोरोना संक्रमणको महामारीमा पहिलो पटक शल्यक्रिया गरिएको हो ।

म्यूकोर्माइकोसिस नयाँ रोग होइन्

यो समस्या धेरै पहिला देखिएको समस्या हो । अहिले भारतमा ९ हजार भन्दा बढीमा यो समस्या देखिएको छ । वीर अस्पतालमा पनि एकदेखि २ वर्षमा एक जना विरामीको शल्यक्रिया गरिएको छ । भारतको जस्तो छैन । आगामी दिनमा यो संक्रमण अझ बढ्छ भनेर हामी सजक भएका छौँ ।

म्यूकोर्माइकोसिसका लक्षणहरू

– नाक बन्द हुने वा बाक्लो कालो रंगको रगत मिसिएको सिगान आउने
– अत्याधिक टाउको दुख्ने
– आँखा वरिपरी सुनिने
– दृष्टि कमजोर हुने
– मुखमा घाउहरू आउने
– दाँतहरू कमजोर हुने

यस्ता व्यक्तिमा बढी जोखिम

– म्यकोमाइकोसिस धेरै जसो मधुमेह नियन्त्रण नभएकाहरूमा
– अगं प्रत्यारोपण गरेका व्यक्तिमा
– क्यान्सर रोगका विरामीहरूमा
– स्टोरेयड लामो समयसम्म सेवन गरिरहेकामा
– मृगौलाका डाइलासिस गरिरहेकामा
– रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कम भएकाहरुमा
यस्ता विरामीहरूमा कोरोना संक्रमण भएको छ भने कोरोना निको भएको सामान्यतया ३ देखि ४ हप्तामा म्यकोमाइकोसिसको समस्या देखिन सक्छ ।

म्यकोमाइकोसिसबाट कसरी बच्ने ?

– होम आइसोलेनसमा बस्दा आफू खुसी एन्टिबायोटिक र स्टेरोइड प्रयोग नगर्ने ।
– मधुमेह नियन्त्रणमा राख्ने ।
– रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउन आफू खुसी औषधि सेवन नगर्ने ।
– कोरोना निको भएपछि माथिका कुनै पनि लक्षण देखिएमा आफै निको हुन्छ भनेर नबस्ने । तुरुन्तै नाक कान, घाटी रोग विशेषज्ञसँग सम्पर्क गर्न अस्पताल जानुपर्ने ।

(वीर अस्पतालका नाक, कान र घाटी रोग विभाग प्रमुख डा. श्रेष्ठसँग मेरोन्युजकी सञ्जिता खनालले गरेको कुराकानीमा आधारित )

हेर्नुहोस् भिडियो