काठमाडौं । सरकारले गत आवमा सामाजिक सुरक्षा भत्ताबापत ६६ अर्ब बढी रकम वितरण गरेको छ । २९ लाख ५९ हजार लाभग्राहीलाई ६६ अर्ब २२ करोड १७ लाख ५२ हजार वितरण गरिएको हो ।

सरकारले आर्थिक वर्ष २०७६/०७७ मा सामाजिक सुरक्षा भत्ताका लागि ६७ अर्व ५० करोड विनियाेजन गरेकाे थियाे । सरकारले चालु आवका लागि १ अर्व थपेर ७६ अर्व ५० कराेड विनियाेजन गरेकाे थियाे । आगामी आवका लागि सामाजिक सुरक्षाका लागि १ खर्ब विनियोजन गरिएको छ ।

नेपालमा विभिन्न वर्ग, क्षेत्र, लिंग र जातिलाई लक्षित गरी १० थरीका सामाजिक सुरक्षा भत्ता मासिक रुपमा प्रदान गरिँदै आएको छ । ज्येष्ठ नागरिक दलित, एकल महिला, ७० वर्षमाथिका ज्येष्ठ नागरिक, तोकिएका क्षेत्रका ज्येष्ठ नागरिक, एकल महिला, अपांगता ‘क’ र ‘ख’ वर्ग, लोपोन्मुख जाति र बाल पोषणको रुपमा भत्ता दिइन्छ ।

नेपालको संविधानको धारा ४३ मा आर्थिक रूपले विपन्न, अशक्त र असहाय अवस्थामा रहेका, असहाय एकल महिला, अपांगता भएका, बालबालिका, आफ्नो हेरचाह आफै गर्न नसक्ने तथा लोपोन्मुख जातिका नागरिकलाई कानूनबमोजिम सामाजिक सुरक्षाको हक हुने व्यवस्था छ ।

सक्रिय लाभग्राहीको संख्या कति ?
चालु आर्थिक वर्षमा सामाजिक सुरक्षा भत्ता प्राप्त गर्ने सक्रिय लाभग्राहीको संख्या ३३ लाख ४३ हजार ६ सय ८३ पुगेको राष्ट्रिय परिचयपत्र तथा पञ्जीकरण विभागले जनाएको छ ।

विभागको तथ्यांक अनुसार ३८ प्रतिशत ज्येष्ठ नागरिक, १८ प्रतिशत बालबालिका, १२ प्रतिशत दलित बालबालिका, १० प्रतिशत एकल महिला र ८ प्रतिशत ज्येष्ठ नागरिक एकल महिला गरी जम्मा ३३ लाख ४३ हजार ६८३ सक्रिय लाभग्राही रहेका छन् ।

कर्मचारी र सैनिकको संचित रकम स्वरुप पाउने आर्थिक सहयोगको थालनीको इतिहास लामो भएता पनि सामाजिक सुरक्षा भत्ताको थालनी आर्थिक वर्ष २०५१/५२ को बजेट वक्तव्यमार्फत भएको पाइन्छ ।

विभागका अनुसार चालु आर्थिक वर्षमा ७० वर्षभन्दा माथिका ज्येष्ठ नागरिकको संख्या १२ लाख ८० हजार ४२० पुगेको छ । तोकिएका बालबालिकाको संख्या ६ लाख २७ हजार ७५६, दलित बालबालिकाको संख्या ४ लाख १३ हजार २०९ छन् ।

त्यस्तै एकल महिला ३ लाख ५९ हजार ३९०, ज्येष्ठ नागरिक एकल महिला २ लाख ६९ हजार ७८६ छन् । ज्येष्ठ नागरिक (दलित) १ लाख ९१ हजार ५४, अति अशक्त अपांगता भएका १ लाख ७ हजार ७६७, पूर्ण अपांगता भएका ५६ हजार २९०, लोपोन्मुख जाति २२ हजार ८५६, ज्येष्ठ नागरिक क्षेत्र तोकिएका २० हजार ५३८ र लोपोन्मुख बालबालिका ७५४ छन् ।

कुन प्रदेशमा कति ?
विभागका अनुसार सबैभन्दा धेरै सामाजिक सुरक्षा भत्ता प्राप्त गर्ने प्रदेशमा प्रदेश २ का नागरिक छन् । चालु आर्थिक वर्षमा मात्रै प्रदेश २ मा ६ लाख ९२ हजार ४०४ जनाले सुरक्षा भत्ता प्राप्त गरेका छन् ।

त्यस्तै प्रदेश–१ मा ४ लाख ९९ हजार १६२, वागमती प्रदेशमा ४ लाख ६७ हजार ८८६, गण्डकी प्रदेशमा ३ लाख ४९ हजार ४७, लुम्बिनी प्रदेशमा ४ लाख ७८ हजार ६६८, कर्णाली प्रदेशमा ३ लाख २५ हजार ५२१ र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा ४ लाख ४२ हजार १३० जनाले सामाजिक सुरक्षा भत्ता प्राप्त गरेको विभागले जनाएको छ ।

१० वर्षमा लाभग्राही दोब्बर
पछिल्लो १० वर्षमा सामाजिक सुरक्षा भत्ता प्राप्त गर्ने लाभग्राहीको संख्या दोब्बर भएको छ । आर्थिक वर्ष २०६७/६८ मा १५ लाख ६४ हजारको हाराहरीमा रहेको लाभग्राहीको तथ्यांक १० वर्षको अन्तरालमा दोब्बर भएको देखिन्छ । २०७६/०७७ सम्म आइपुग्दा यो संख्या ३० लाख ६३ हजार २२७ पुगेको छ ।

आर्थिक वर्ष २०६८/०६९मा सामाजिक सुरक्षा भत्ता लिने सक्रिय लाभग्राहीको संख्या २० लाख ४३ हजार ९८० थियो । आव २०६९/०७० मा २० लाख ४५ हजार ८०, आव २०७०/०७१ मा २१ लाख ७२ हजार ५९५, आव २०७१/०७२ मा २१ लाख ६० हजार ५७३, आव २०७२/०७३ मा २२ लाख ६५ हजार ५३५, आव २०७३/०७४ मा २२ लाख ५५ हजार ५४७ जनाले सामाजिक सुरक्षा भत्ता लिएको विभागले जनाएको छ ।

यस्तै आव २०७४/०७५मा २५ लाख ६० हजार १३९, आव २०७५/०७६मा २८ लाख २७ हजार ५१८ र आव २०७६/०७७ मा ३० लाख ३२ हजार २२७ ले भत्ता बुझेका छन् ।