दुईचार नाटकमा सहायक पात्रमा सिमित जीवन यसपाली बन्ने ऐतिहासिक नाटकमा मुख्यपात्रको भूमिकाको लागि सम्झौता पत्रमा हस्ताक्षर गरेर फर्कंदा मख्ख नपर्ने कुरै भएन । सम्झियो, हिरो बन्न उसले साचेका इच्छाका अवसानहरू, अनि यात्राका व्यवधानहरू । लाग्यो उसलाई अब मेरो भाग्यको उदय भयो । जसलाई रोक्न सानोतिनो बतासको जोर चल्दैन । ठूलो सुनामीले छोएजस्तो । अनेकन मनोवेगका सागरमा उ यस्तरी तौरिरहेको थियो । मानौँ उ भिमकाय पानी जहाजमा सयर भइरहेको छ । दुरबिनको सहायताले हेर्दा पनि सुरुका दृष्य धमिल भएजस्तै । उसले अनेकौ धुमिल चित्रहरु सम्झना गर्यो ।

कैयौँ दिनदेखि फेर्न नपाएको फाटेको तलुवा भएको जुत्ता उसले अब सुरुमा फेर्ने छ । त्यसपछि उसले आवश्यकता नं एक, दुई, तीन ….. गर्दै क्रमशः फेर्दै जाने क्रममा बिचतिर आफ्नो परिचय पनि फेर्ने छ । जसलाई उसले तत्कालैको आवश्यकताका भन्दा अलिकम प्राथमिकता दिइएको छ । तर, समयको बेग दुरततर भएको खण्डमा आवश्यकताका नम्बरहरू तलमाथि पर्न सक्ने ठम्याई उसले नगरेको होइन । त्यसैलाई मध्यनजर गरेर उसले आवश्यकताको बुँदाको अन्त्यमा तारो चिन्ह लगाउँछ, बाँकी केही लेख्दैन ।

कथंकदाचित कसैले उसको कोठामा छिरेर उसको टिपोट पढे छन् । भने पनि केही नबुझियोस् भनेर हरेक आवश्यकताहरू संकेतमा राखेको छ । जसलाई उ कहिले काहीँ रिर्हसल रोकेर पनि हेर्ने गर्दथ्यो । कतै, आवश्यकताको नम्बर परिवर्तन त भएन भन्दै । यद्यपि, यत्रो रिर्हसल सकेर नाटक मञ्चन भएपछि पनि मुस्किलले उसको प्रथमिकताको क्रम फेरिए । यसरी उसका केही नाटकहरू मञ्चित भएपश्चात पनि उसको नम्बर परिवर्तन हुन नसक्नु मामुली कुरा लाग्न छोड्यो उसलाई ।

अब जीवनले पात्र परिवर्तन मात्रै आफ्नो लक्ष्य होइन की भन्ने बोध गर्न थाल्यो । आफ्नो आवश्यकता फेर्दै जाने हो भने गर्नुपर्ने कामका सूची पनि सँगसँगै टिपोट गरेर सिरानीमुनि घुसार्‍यो । त्यसरात उ मस्तले निदाउन सक्यो, जस्ले गर्दा उ अब मिर्मिरेमै आफ्नो प्राथमिकता नं १ लाई पछ्याउन थाल्यो ।

बिहानको अर्लाम सेट गरे पनि कहिल्यै नसुनेको उ, आज पहिलो घण्टीमै बिउझियो । करिब आधा घण्टामै फ्रेस भएर हान्निदै पुग्यो रिर्हसलको सेटमा । जहाँ उसका सहकर्मी एकराउण्ड संवाद सकेर त्यसको समीक्षा गरिरहँदा बल्ल पुग्थ्यो उ, लुसुक्क छेउमा । आज भने उसले भित्तामा अडेको ठूलो ऐनामा यस्तरी हेर्यो की साँच्चिकै उ त रैतीको जदौ पर्खिएर बसेको हो ।

आफ्नो जुंगा बटार्दै पुरातन शैली जोगाउने विरासत आफ्नै जिम्मेवारी रहेझै गर्यो । केही बेरको ऐना हेराईमा उसले आफूलाई राम्ररी नियालेर हेर्न पायो । आज उसले आफ्नो भागको सम्वाद र अभिनयको आफै निर्देशन गर्यो । त्यसलाई मनैले रेर्कड गरेर पुनः दोहोर्यो ।

यसरी तेश्रो पटकको सिकाईमा बल्ल उसका सहकर्मी जोडिन आइपुगे रिर्हसलको पर्दा उघार्दै । यसपटक सबै कलाकार नाटकलाई अब्बल बनाउन कुनै कसर बाँकी नराखी मेहनत गरेकाले व्यवस्थापक, निर्देशक मख्खै थिए ।

समयमै पूर्ण तयारी सकेर राष्ट्रिय दिवसमा मञ्चन गर्ने उक्त नाटकको कुनै कमजोरी हुन नदिन सम्पूर्ण व्यवस्थापक तम्तयारै थिए । निर्देशक अझै हरेक पात्रको गहिराईमा डुबेर अभिनय गर्ने कला निखार्दै थिए । सबै कुरा सोचे झै भयो । नाटक मञ्चन भयो ।

नाटकले उधुमै सफलता हाँसिल गर्‍यो । नाटक हेर्न सहरका युवा युवतीमात्र होइन गाउँ-गाउँबाट समेत युवादेखि बुढा बुढीसम्मले नाटक घरको यात्रा गरे । त्यो नाटक हेर्न जाने मानिसले सार्वजानिक सवारी अनि ठाउँ ठाउँका होटलवाला समेतको व्यापार बढाइदिएको थियो । जनमानसमा कतिसम्म परेको थियो, भने उक्त नाटक नहेरेको मान्छेले जीवन बुझेकै छैन । यसरी उक्त नाटकले ऐतिहासिक सफलता हासिल गरेर रेर्कड नै राख्यो ।

त्यसपछि जीवनले पछाडि फर्केर कहिल्यै हेर्नु परेन । एकपछि अर्को पात्र र भूमिकामा र्चुर्लम्मै डुब्यो । ऊ के मात्रै भएन, किसिम किसिमका पात्रहरु, भेषभुषा, संस्कृतिका बिम्बहरू, संस्कारका प्रयोगहरू, विभिन्न वर्गीय चेतनाको रुपक आदी इत्यादी । अब यी सारा उपनाम र उपाधिले उसको आफ्नो परिचयलाई पत्रमाथि पत्र परेर जोगाई दिएनन् । हुँदा-हुँदा उसको असली रुप र नामले मान्छेले उसलाई चिन्नै छाडिसके । फरक, फरक भूमिकाको अभिनयमा पनि ऊ पोख्त थियो । उसको सजिव र जीवन्त अभिनयले हरेक पात्रले न्याय पाएका थिए ।

जहाँ जहाँ ऊ चिनिन्थ्यो । फगत उसका ती परिचय र पात्र लाई उ नाटकको स्टेजमा आफू को हुँ भन्ने भुलेरै प्रस्तुत भइदिन्थ्यो । यसरी ऊ आफै पनि तत् तत् पात्रमा यसरी डुबुल्की मारेछ की उसले समयको लामो यात्रा गरेको नै स्मरण हुन छाडेछ । यस्तो लाग्यो की उसको लागि आवश्यकता नं १ सधै नयाँ पात्र, परिवेश र प्रवृति हुन थालेको नै दशक पुगेछ । हुन पनि नयाँ नाटक परिवेश गर्नु पर्‍यो की हरेक निर्देशकको पहिलो रोजाई ऊ नै हुन्थ्यो । उसले हरेक निर्देशकका नयाँ नयाँ प्रयोगको शिल्पलाई सहजै तुल्याइदिन्थ्यो ।

अब उसका आवश्यकताका नम्बरहरु दिनहुँ थपिदै, परिवर्तन हुँदै गए । उसले आफ्नो परिचय पनि फेर्न भ्यायो । उसो त विभिन्न भूमिकामा अभिनय गर्दा गर्दै उसले आफ्नै वास्तविक परिचयसमेत धुमिल गराइसकेको थियो । अब ऊ सामान्य टोले हिरो पनि त रहेन । उसले उक्त नाटकपछि आफूलाई सोही सम्बन्धले चिनिइरहने लोभ जाग्यो । उसले खेलेका अनेकन नाटकका पात्रहरुको सम्बोधनले सम्वोधित हुन पाएकोमा मख्ख पनि छ ।

एकदिन नाटकमै थियो । तर यसपाली ऊ जीवन होइन अस्तुको रुपमा । यसपाली बोल्ने संवाद र अभिनय ऊ आफैले छनोट गर्ने छुट थियो उसलाई । पहिला पहिला उसलाई नलागेको होइन की यी युनिर्भसिटी ग्राजुयेट निर्देशकभन्दा मै राम्रो डायलग बनाउँछु । तर होस् अर्काको रोल किन हस्तक्षेप गर्नु भनेरै चुप हुन्थ्यो ।

यसपाली भने उसलाई अधिकार थियो । आफ्नो प्रतिभा देखाउन । हेर्‍यो, अनि मनमनले गम खायो । आफ्नाहरुूसँग मन खोलेर कुरा गर्न पाउँदाको आनन्द ।

आफूभन्दा बिस तिस मिटर पर भर्खरै चिताबाट उछिट्टाइएर बग्दै गएको सानो अस्तुको डल्लोलाई आफूनेर आउने संकेत गर्‍यो । सायद उसले सुनेन होला, होस् मै जान्छु । खोलाको छाल हुँत्तिदै आएर उसको गति बढाइदिँदै त्यो डल्लोको छेउमै पुर्‍याइदिन्छ । अनि सुरु हुन्छ उनीहरु बिचमा संवाद जसलाई प्रयोग गर्न निर्देशकको अनुमति चाहिदैन ।

डल्लो- ए …….तपाई………म के भनेर बोलाउ ?
ऊ – तपाईलाई जे भन्न मन लागेको छ, भन्दा हुन्छ । कुनै बन्धनको जालोले रोक्दैन अ‍ैले ।
डल्लो- तपाई को हो ?
ऊ – म को हुँ, भन्दा पनि म को होईन भन्ने भ्रममा मैले धेरै समय गुजारेको रहेछु ।
डल्लो -मतलब ?
ऊ – म को होइन, म सबै हुँ । म खेलाडी, पत्रकार, नेता, अभिनेता, जननेता, कलाकार, कर्मचारी हुँ । अझ कैले म डाँका, फटाहा पनि हुँ । साधु हुँ, सन्त, महन्त पनि हुँ । व्यापारी हुँ । दलाल, कार्यकर्ता, वकिल, न्यायाधिस् इत्यादी सबै हुँ ।

डल्लो – आहो ! खास तपाई को सत्य परिचय चाहि के हो त ?

यो प्रश्न सुनेर रनभुल्ल्मा परेको उ एकैछिनमा गम्भीर बन्छ । अनि आत्मविश्वास भरे झै गरी ‘अरु त म भन्न सक्दिन, अन्तिम सत्य चाहिँ जो म अहिले हुँ ।’

अस्तु !!!