काठमाडौं । नेपाली राजनीतिमा दल–अदलबदलको समस्या नयाँ होइन । चुनावमा टिकट लिन, जित्न र हराउन समेत दल अदल-बदलका परिदृश्य देखिनु कुनै नौलो कुरा होइन । यो प्रवृत्ति नेपालमा मात्र होइन, हाम्रा छिमेकी मुलुक भारतमा पनि मौलाउादो छ ।

चुनाव जित्न दल बदल्ने मात्र हैन, टिकट नपाए दललाई लात मारेर बागी हुनेहरू पनि कम छैनन् । आयाराम गयारामहरूका लागि दल बदल्नु बाह्रमासे दाउ सरह भएको छ ।

राजनीतिक दलहरुले पनि आफनो सप्ठ्यारोका लागि दल अदलबदल गर्ने, बागी उम्मेदवार हुनेलाई चुनावकै मुखमा पार्टीका मतदाता पार्टीका आधिकारिक उम्मेदवारको पक्षबाट बाहिर जान नदिन कारवाहीको डन्डा चलाउने गर्छ । तर जब पार्टी अप्ठ्यारोमा पर्छ, या निर्वाचित कुनै बागी जनप्रतिनिधि छन भने उनीहरुको कारवाही निमेषभरमा फुकुवा पनि हुन्छ ।

त्यसका लागि कुनै प्रक्रिया अवलम्बन गरिरहनु पदैन । उसका पक्षमा केही जनमत ‘होल्ड’ छ भने त्यस्ता ब्यक्तिलाई राजनीतिक दलहरुले गर्ने कारवाही मात्र देखावटी हुन पुग्छन् ।

त्यसैको उदाहरण हुन् रोल्पाबाट पार्टीले बनाएको आधिकारिक उम्मेदवार भन्दा बाहिर रहेर उम्मेदवारी दिएका लुम्बिनी प्रदेशका सांसद दीपेन्द्र पुन मगर (सिजल), कर्णाली प्रदेशका सांसद देबेन्द्रबहादुर शाही लगायतका नेता ।

गत मंसिरमा यी नेताहरु पार्टीले चुनावमा बनाएको गठबन्धन र आधिकारिक उम्मेदवारको खिलाफमा थिए । उनीहरुले पार्टीको निर्णयलाई चुनौति दिादै स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएका थिए । चुनावमा पार्टीको निर्णय उल्लंघन गरेर अनुशासनको कारवाही भोगेका उनीहरु अहिले पार्टीको कारवाही फुकुवासागै फेरि मूलघरमै फर्किएका छन् ।

उनीहरुलाई मूलघरमा फर्किन कुनै साइत हेरिरहनु परेन । कारण दुवै जनताबाट निर्वाचित सांसद थिए । संसदमा उनीहरुको एउटा मतको पनि सरकार निर्माण गर्ने र भत्काउनेमा पनि निर्णायक हुन सक्थे । त्यक्तिमात्रै होइन, बागी उठ्दा पनि उनीहरु जनताको मत लिएर चुनाव जितेका जनप्रतिनिधि थिए ।

जसकाकारण उनीहरुसाग केही सख्यामै भएपनि मतदाता ‘होल्ड’ थियो । उनीहरुलाई कारवाही गरिराख्दा पार्टीलाई फाइदा थिएन । बरु पूनः मूलघरमै फर्काउँदा पार्टीको पक्षमा जनमत होल्ड हुन सक्थ्यो । त्यही कारण पनि अन्यत्र जान नदिन र स्वतन्त्र रहिरह्न नदिन राजनीतिक दलहरु पूनः पार्टीमा फर्काउन हतारिने गर्छन् ।

कर्णाली प्रदेश सभा सदस्य चुनावमा कांग्रेसबाट देवेन्द्रबहादुर शाहीले टिकट पाएनन । उनले बागी उम्मेदवारी स्वतन्त्रबाट दिए । चुनाव पनि जिते । उनलाई चुनावका बेला पार्टीको आधिकारिक उम्मेदवार विरुद्द खडा भएको भन्दै कांग्रेसले कारवाही ग¥यो ।

तर उनको कारवाही फुकुवा भएको थिएन । तर अहिले कांग्रेसले उनलाई पूनः आफ्नै घर फर्काउन उनीमाथीको कारवाही फुकुवा गरेको छ । स्वतन्त्रबाट निर्वाचित भएका शाहीलाई पार्टीको केन्द्रीय कार्यसमितिले अनुमोदन गर्ने गरी कारबाही फुकुवा कांग्रेसको केन्द्रीय अनुशासन समितिले गरेको छ ।

उनी जुम्ला प्रदेश सभा (क)बाट निर्वाचित भएका थिए । उनले कांग्रेस प्रदेश सभापति ललितजंग शाहीलाई हराएका थिए ।

शाहीको कारवाही फुकुवा गर्दा उनका प्रस्तावक र समर्थकमाथीको कारवाही पनि फुकुवा गर्ने कांग्रेसको अनुशासन समितिको निर्णय छ ।

कांग्रेसको विधानमा पार्टीका तर्फबाट विद्रोही भएका उम्मेदवार, उनका प्रस्तावक र समर्थकको साधारण सदस्य नरहने उल्लेख छ।

तर, सांसद शाही र उनका प्रस्तावक समर्थकले पुनः पार्टीमा रही हिजोका गतिविधिलाई आत्मसात गर्दै क्रियाशील रहने प्रतिवद्धता जनाए अनुसार कारबाही फुकुवा भएको कांग्रेसले जनाएको छ । सांसद शाही निर्वाचित भएदेखि अहिलेसम्म स्वतन्त्र सांसदकै भूमिकामा थिए। शाही कांग्रेसमा फर्किएपछि अब, कर्णालीमा कांग्रेस सांसदको संख्या १५ पुग्ने छ ।

उता रोल्पा १ को (ख) बाट निर्वाचित दीपेन्द्र पुन मगर सिजल पनि मूल घरमै फर्केका छन् । उनी माओवादीका रोल्पा जिल्ला इन्चार्ज समेत थिए । गत मंसिरको चुनावमा उक्त क्षेत्रमा चुनावी गठबन्धन गर्दा कांग्रेसको भागमा परयो । कांग्रेसका लुम्बिनी प्रदेश सभापतिलाई नै कांग्रेसले गठबन्धन दलका तर्फबाट साझा उम्मेदवार बनाएको थियो । तर सिजलले बागी उम्मेदवारी दिए ।

पार्टीको जिल्ला इन्चार्जले नै पार्टीको निर्णय विपरित बागी उम्मेदवारी दर्ता गरेपछि माओवादी केन्द्रले उनलाई कारवाही गरयो । उनी स्वतन्त्रबाटै चुनाव लडे र जिते पनि । तर जव पुस १० मा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष समेत रहेका प्रचण्ड प्रधानमन्त्री भए एमालेसहितको समर्थनमा ।

सिजललाई त्यही क्षेत्रका प्रतिनिधिसभा सदस्य समेत रहेका माओवादीका उपमहासचिव वर्षमान पुनले प्रचण्डसाग भेटन लगे । उनले पार्टीभित्र आत्मआलोचना गरे । प्रचण्डले उनलाई मूलघरमै फर्काए ।

त्यस्तै मधेस प्रदेशमा पनि मधेस प्रदेशसभा सदस्यमा स्वतन्त्र निर्वाचित भएका जवाहरलाल कुशवाहा चुनावपछि माओवादीमा प्रवेश गरेका छन् । उनी भने लामो समय कांग्रेसबाट राजनीति गरेका नेता थिए । तर उनलाई कांग्रेसले चुनावका बेला टिटक दिएन । उनले स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिए । माओवादीका स्थानीय नेता कार्यकर्तालो उनलाई चुनाव जिताउन सहयोगी भूमिका खेले ।

उनी सर्लाही क्षेत्र नं ३ (१) निर्वाचित पनि भए । त्यसपछि उनले माओवादी दल रोजे । उनलाई पनि माओवादी अध्यक्ष समेत रहेका प्रधानमन्त्री प्रचण्डले आफु प्रधानमन्त्री भएपछि पार्टीमा स्वागत गरेका हुन् ।

नेताहरु मात्रिका यादवसमेतको उपस्थितीमा प्रचण्डले कुशवाहालाई माओवादीमा स्वागत गरेका हुन् । उनी माओवादीमा आएपछि मधेस प्रदेश सभामा माओवादीका ९ सांसद भएका छन् ।

प्रदेश तहका सांसद मात्र होइन, स्थानीय पालिकाका नेताहरु पनि जित्दा स्वतन्त्रबाट जित्ने, पार्टीको निर्णय नमान्ने र कारवाही भोग्ने, तर जिते लगत्तै फेरि मूल घरमै फर्किने स्थानीय तहका जनप्रतिनिधिमा पनि छ ।

कालिकोटको सानी त्रिवेणी गाउँपालिका अध्यक्ष मोहनबहादुर केसी
गत २०७९ वैशाख ३० गतेको स्थानीय तह निर्वाचनमा पार्टीका डम्बरबहादुर शाहीविरुद्ध बागी उम्मेदवार बनेका थिए ।

उनी बागी उम्मेदवार बनेपछि माओवादीले उनलाई कारवाही गरेको थियो । तर उनको कारवाही लामो समय रहेन । उनी जेठमै माओवादीमै पून फर्किहाले । उनले माओवादीका आधिकारिक उम्मेदवारलाई पराजित गरेर चुनाव जितेका थिए । त्यसपछि उनलाई पार्टीले महिना दिन सम्म नबित्दै फेरि पार्टीमा फर्काएको थियो ।

त्यस्तै, एक वर्षअघि स्वतन्त्र प्यानल खडा गरेर कांग्रेसका आधिकारिक उम्मेदवारहरूलाई पराजित गरेका महोत्तरीको बर्दिबास नगरपालिकाका मेयर प्रल्हादकुमार क्षेत्री पनि नेपाली कांग्रेसमा फर्किएका छन् ।

उनले पार्टीबाट टिकट नपाएपछि विद्रोह गरेर मेयर,उपमेयरसहित बहुमत वडाध्यक्ष आफ्नो प्यानलबाट जिताएका थिए ।

उनलाई गत बैशाख १६ गते कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवाको निवासमा आयोजित एक कार्यक्रममा देउवाले पूनः पार्टीमै फर्काएका हुन् । उद्योगमन्त्री रमेश रिजालको पहलमा उनी कांग्रेसमा फर्किएका हुन् ।

पार्टीका आधिकारिक उम्मेदवारविरुद्ध बागी उम्मेदवार बनेपछि कांग्रेसले उनलाई साधारण सदस्यसमेत नरहने गरी कारबाही गरेको थियो। त्यतिबेला उनी पार्टीको महाधिवेशन प्रतिनिधि थिए। कांग्रेसले उनलाई साविककै जिम्मेवारी दिएर पार्टीमा फर्काएको हो ।