नेकपा (माओवादी केन्द्र) ले पहिलो पटक पार्टी संगठन आन्तरिक निर्वाचन विधि अवलम्बन गरेर निर्माण गदै)छ । मंसिर ४ मा देशभर उसले वडा सम्मेलन गरेर पहिलो पटक आन्तरिक निर्वाचन विधिलाई ग्रहण गर्दैछ । निश्चित कमिटि र त्यस कमिटिका पदाधिकारी र सदस्यका लागि उम्मेदवारी शुल्क नै तोकेर उसले देशभर पार्टीभित्रको निर्वाचन समिति गठन गरेर झण्डै २५ हजार पार्टी नेता कार्यकर्तालाई निर्वाचनका लागि परिचालन गर्दैछ ।

निर्वाचन आयोगले गरिरहेको तयारी, अबको योजना लगायतका विषयमा केन्द्रीत रहेर नेकपा (माओवादी केन्द्र)को केन्द्रीय निर्वाचन आयोगका प्रमुख विष्णुपुकार श्रेष्ठसँग गरिएको कुराकानीको सम्पादित अंश ।

० नेकपा (माओवादी केन्द्र)ले अब पार्टीभित्र आन्तरिक निर्वाचनलाई पनि स्वीकार गरेर देशभर पार्टी निर्वाचन आयोगलाई सक्रिय तुल्याईरहेको छ । ४ मंसिरदेखि वडा सम्मेलन, पालिका सम्मेलन, प्रदेश सम्मेलन हुँदै पुस ११ मा पुग्दा राष्ट्रिय सम्मेलनसम्मको कार्यक्रम ठोस गरेको छ । यसका लागि निर्वाचन आयोगले के कस्तो तयारी गरिरहेको छ ?

हाम्रो पार्टी नेकपा (माओवादी केन्द्र)ले संगठनलाई एउटा निश्चित विधि र पद्धति अनुसार अगाडि वढाउने उद्देश्यले पार्टी संरचनाभित्रै आन्तरिक निर्वाचनलाई स्वीकार गरेको छ । त्यसका लागि वडा सम्मेलन, पालिका सम्मेलन, प्रदेश सम्मेलन राष्ट्रिय सम्मेलन पार्टीले अहिले गर्न लागेको छ ।

यसका लागि निर्वाचन आयोगले आफनो सम्पूर्ण तयारी करिब पूरा गरेको छ ।

पार्टीले विधानको ब्यवस्था अनुसार, निर्वाचन आयोग गठन गरिसकेपछि निर्वाचन निर्देशिका, आचारसंहिता हामीले पारित गर्यौं । प्रदेशस्तरका सबै निर्वाचन समिति हामीले एक महिना अगाडि नै गठन गरिसकेका थियौं । आजसम्म आइपुग्दा अधिकांश पालिका, वडाहरुमा पार्टीको निर्वाचन समिति गठन भइसकेको छ ।

निर्वाचन समितिमा रहेर काम गर्नेहरुलाई केन्द्रीय तहबाटै हामीले प्रशिक्षणको काम पनि सम्पन्न गरिसकेका छौं । वुधबारदेखि प्रदेश र पालिकास्तरको निर्वाचन समितिको कार्यालय खुलेको छ । ४ मंसिरमा देशभर एकसाथ वडा सम्मेलन, ११ मंसिरमा देशभर पालिका सम्मेलन र २५ मंसिरमा प्रदेश सम्मेलन गर्ने गरी पार्टीले कार्यतालिका बनाएको छ । त्यही अनुसार नै हामीले निर्वाचन समिति गठन गरेर सबै प्रक्रियाहरु पूरा गरेर प्रशिक्षणसमेत सकेर सम्मेलनको निर्वाचन प्रक्रियाको अन्तिम तयारीको चरणमा पुगेका छौं ।

० माओवादी केन्द्रले पहिलो पटक निर्वाचन आयोगलाई अलिक ब्यवस्थित बनाएर आन्तरिक निर्वाचन प्रक्रियामा पार्टी संरचनालाई लैजान खोजेको छ । पार्टीले गठन गरेको आयोगको निर्देशिका र आचारसंहितामा चाँही के ब्यवस्था छ ?

हामीले निर्वाचन निर्देशिका अनुसारको नियमावलीहरु, आचारसंहिताहरु बनाएका छौं । खासगरी कुन स्तरको कमिटिको लागि कति सदस्यीय निर्वाचन समिति बनाउने ? कस्तो निर्वाचन समिति बनाउने र त्यो समितिले के कस्तो काम गर्ने ? भन्ने सम्ममा रहेर हामीले आचारसंहिता, नियमावलीहरु बनाएका छौं । त्यसलाई पारित पनि गरिसकिएको छ ।

नियमावली अनुसार प्रदेशमा सात सदस्यीय, पालिकामा ५ सदस्यीय र वडामा ३ सदस्यीय निर्वाचन समिति गठन गरेका छौं । यसरी गठन भएका समितिहरुलाई निरन्तर निर्वाचन निर्देशिकामा रहेर निर्देशन गर्ने, पत्राचार गर्ने गरी काम गरिएको छ । कुन तहको उम्मेदवारले कति उम्मेदवारी शुल्क तिर्नुपर्ने ? निर्वाचन कार्यतालिका कसरी सार्वजनिक हुने लगायतका सवै कुरा आचारसंहिता, नियमावलीहरुमा ब्यवस्था गरेका छों ।

० आन्तरिक निर्वाचन प्रक्रिया कस्तो हुन्छ ?

निर्वाचन कसरी हुन्छ भने वडा सम्मेलन गर्दा वडाभरका सवै संगठित सदस्य भेला भएर वडाको सम्मेलन हुन्छ । तर त्यसका लागि कति संगठित सदस्य उपस्थित हुनुपर्ने भन्नेसम्मको विधि बनेको छ । सम्मेलनवाट निश्चित रुपमा पार्टीको प्रतिनिधि छान्ने ब्यवस्था हुन्छ । वडा सम्मेलन सकिएपछि वडा सम्मेलनका प्रतिनिधिले पालिकालाई विधानमा ब्यवस्था भए अनुसार ३५ प्रतिशत महिला, २० प्रतिशत युवा, १५ प्रतिशत दलित र ५ प्रतिशत मुश्लिमको प्रतिनिधित्व हुने गरी कम्तीमा एउटा वडाबाट पालिकामा ३ जना, महानगरका वडाबाट महानगरमा ५ जना नघट्ने गरी प्रतिनिधि ल्याउने ब्यवस्था गरिएको छ ।

त्यसको आधारमा संगठित सदस्यहरुले वडा सम्मेलन गरेर वडा नेतृत्व चुन्छ । वडाहरुबाट आएका प्रतिनिधिहरुले गाउँपालिकामा १५० प्रतिनिधि आउनुपर्छ कम्तीमा । नगरमा २ सय, उपमहानगरमा ३ सय र महानगरमा ४ सय प्रतिनिधि उपस्थित भएर महानगर, उपमहानगर तथा नगर पालिका अधिवेशन हुन्छ । त्यसका लागि निश्चित संख्या तोकिएका छ । ६५ जनाको कमिटि बनाउने भनिएको छ । जसमध्ये पदाधिकारी संख्या कति हुने ? सदस्य संख्या कुन समूहबाट कति हुने भन्ने ब्यवस्था छ । त्यही आधारमा हुन्छ ।

प्रदेश अधिवेशनका लागि एउटा पालिकावाट कम्तिमा ३० जना नघट्ने गरी त्यही विधानमा ब्यवस्था भए अनुसारको प्रतिनिधित्व सुनिश्चित गरेर प्रतिनिधिहरु प्रदेश सम्मेलनमा सहभागी हुनेछन् । राष्ट्रिय सम्मेलनमा पनि प्रदेशहरुबाट ८ सय प्रतिनिधि सहभागी हुने र अरु पदेन प्रतिनिधिहरु हुने गरी करिब १५/१६ सय जति प्रतिनिधिलाई सहभागी गराएर राष्ट्रिय सम्मेलन गर्ने तयारी हुँदैछ ।

० निर्वाचन तयारीका विषयमा पार्टीले आयोगसँग केही आन्तरिक छलफल गरेको छ की छैन ?

अरु थप परामर्श भएको छैन । केन्द्रीय समितिको वैठकबाट अहिले ‘एउटा ब्यक्ति एक पद’ भन्ने विधानमा संशोधन भएको छ ।

त्यसकै आधारमा वडामा चुनिने प्रतिनिधि, पालिकामा चुनिदैनन् । पालिकामा भएको सदस्य प्रदेशमा हुन्न, प्रदेशमा भएको सदस्य केन्द्रमा रहँदैनन् । त्यसकारण एक ब्यक्ति एक पदको अवधारणामा पार्टी जाने भएकोले विधानमा त्यो संशोधन भएको छ ।

प्रदेश र पालिकामा ७ सदस्यीय पदाधिकारी हुने ब्यवस्था भएको छ । यस भन्दा अगाडि ५ सदस्यीय पदाधिकारी हुने ब्यवस्था थियो । २ जना उपाध्यक्ष थप्ने भन्ने भएको छ । त्यसको संसोधन केन्द्रीय समिति बैठकले गरेको छ । त्यसैको आधारमा निर्वाचन समितिले काम गर्छ ।

अरु आवश्यक परेमा पार्टीसँग छलफल पनि हुँदै जान्छ । तर अहिले थप परामर्श पार्टी नेतृत्वसँग हामीले गरेका छैनौं ।

० सम्मेलनहरु नजिकिँदै गर्दा बेलाबेलामा पार्टीले विधान संसोधन पनि गर्दै आइरहेको छ । सम्मेलनकै मुखमा पदाधिकारी थप गर्ने गरी ५ बाट ७ सदस्यीय पदाधिकारीको ब्यबवस्था पालिका, प्रदेशमा भइरहेका छन् । अन्तिम समयमा हुने यस्ता संसोधनका कामले आयोगलाई निर्वाचनको तयारीका काममा असर गर्छ की गर्दैन ?

यस्ता संशोधनले निर्वाचनको तयारीलाई कुनै असर गर्दैन । निर्वाचनमा जाने बेलामा विधानमा अहिले भएको ब्यवस्था समावेश भएपछि त्यस अनुसार जाने हो ।

त्यसकारण पार्टीले विधान संसोधन गरेर के नयाँ बयवस्था गरयो भन्ने आधारमा निर्वाचन समितिलाई आफनो काम गर्न कुनै असर गर्दैन ।

हामी पार्टीको विधानको ब्यवस्था अनुसार अगाडि बढ्छौं ।

० उम्मेदवारहरुको शुल्क निर्धारणको ब्यवस्था पनि आयोगले गरेको छ क्यारे ? कुन तहका उम्मेदवारले शुल्क चाँही कति तिर्नुपर्छ ?

पार्टी एउटा विधि पद्धतिका आधारमा अगाडि बढोस्, पार्टीमा एउटा निश्चित विधि कायम होस् र त्यो सवैका हकमा एउटै मापदण्डका आधारमा होस् भन्ने हेतुले हामीले उम्मेदवारको उम्मेदवारी दर्तामा निश्चित शुल्क लिने गरी शुल्क निर्धारण गरेका हौं । यसले पार्टीभित्र एउटा हार्दिकता पनि विकास हुन्छ ।

त्यसकारण हामीले वडामा पदाधिकारीलाई एक सय रुपैयाँ, सदस्यलाई ५० रुपैयाँ, पालिकामा पदाधिकारीलाई ५ सय, सदस्यलाई ३ सय, प्रदेशमा पदाधिकारीलार्ई एक हजार र सदस्यलाई ५ सय रुपैया उम्मेदवारी शुल्क ब्यवस्थापन गरेका छौं ।

केन्द्रका उम्मदेवारहरुको हकमा भने कति शुल्क उम्मेदवारी दर्ताका लागि राख्ने भन्ने विषयमा अहिले नै तोकिसकेका छैनौं । राष्ट्रिय सम्मेलनको तयारीका विषयमा अझै पार्टीसँग छलफल गर्न बाँकी नै छ । पार्टीसँग छलफल भएपछि मात्र आयोगले यस बारेमा पनि थप नीति बनाउँछ ।

० पार्टीभित्र आन्तरिक निर्वाचनको कुरा गरिरहँदा सर्वसम्मत नेतृत्वको नाममा पार्टी नेतृत्वले हस्तक्षेप गर्ने पनि हुन सक्छ होला नी ! जवस/मोर्चाहरुमा त्यस्तै देखिए । यस्तो भयो भने निर्वाचन समिति, आयोग गठनको के अर्थ हुन्छ र ?

निर्वाचन समितिले निर्वाचनका निमित्त केही विधिहरु तय गरेको छ । जस्तो की निश्चित कमिटिको सममेलनको मतदाता को हुने ? कसरी हुने ? मतदाताहरुले उम्मेदवारी दिन पाउने नपाउने सबै विधानको ब्यवस्थाका आधारमा तय भएकै छ । त्यही आधारमा अगाडि बढ्छौं ।

जहाँसम्म सर्वसम्मत नेतृत्वको प्रश्न हो, आन्तरिक रुपमा पार्टी भित्र भएको समझदारी निर्वाचन समितिलाई थाहा हुने कुरा भएन । निर्वाचन समितिले निर्वाचन कार्यतालिका सार्वजनिक गर्छ । त्यसैको आधारमा निर्वाचन गराउने हो उम्मेदवार दिने प्रतिनिधिहरुका बीचमा ।

उम्मेदवार दिने मतदाताहरुले जति जनाले उम्मेदवारी दिन्छन्, त्यसैको आधारमा निर्वाचन गराउँछ । निर्वाचन नहुने गरी सर्वसम्मतमा एउटाले मात्रै उम्मेदवारी दियो भने सर्वसम्मत चुनिएको घोषणा निर्वाचन समितिले गर्छ । दुई वा दुई भन्दा बढीको एउटै पदमा उम्मेदवारी परेमा चुनाव गराउनेतिर निर्वाचन आयोगले काम गर्छ । जित्नेलाई विजयी घोषणा गर्छ ।

तपाईहरुको मतदाता यो यो हुन, मतदाताको दावी विरोध गर्नुस् भन्ने हुन्छ । उम्मेदवार यो यो हो, त्यसमा दावी विरोध, फिर्ता आदी प्रक्रिया हुन्छन त्यो प्रक्रियामा जान्छ । र, अन्तिममा चुनाव हुन्छ । भित्र सहमति बनाए हामीलाई निर्वाचन गराउनु पर्ने भएन । सजिलो भयो नी ।

० मंसिर ४ गते वडा सम्मेलन तपाईहरुले गर्दै हुनुहुन्छ, भनेपछि देशभर निर्वाचन समितिमा कति खटिएका छन् ?

सवै वडाको निर्वाचन समितिको नामावली आइसकेको छैन । ६ हजार ७४३ वडामा ३ जनाको दरले २० हजार २२९ जना वडाहरुको सम्मेलनमा निर्वाचन समितिका सदस्यहरु हुन्छन् ।

७५३ पालिकामा ५ जनाको दरले ३७ सय ६५ जना पालिकाका भए । ७ भौगोलिक सहितका ३ गैरभौगोलिक समेत गरी १० प्रदेशमा ७ जनाको दरले ७० जना गरी करिव सबै गरी २४ हजार ६४ जना अर्थात करिव २५ हजार आसपासको निर्वाचन समितिका सदस्यहरु खटिनेछन् ।

० वडाको निर्वाचन समितिका ब्यक्ति पालिकाको निर्वाचन समितिमा छन् की छैन ?

त्यस्तो छैन, फरक मान्छेहरु नै छन् । एउटै मान्छेले भ्याउँदैन । कहीँ अपवादका रुपमा वडाकालाई पनि पालिकाको निर्वाचन समितिमा राखेको भए थाहा छैन । तर सबैमा अलग अलग ब्यक्तिहरु नै समितिमा रहेर काममा हुनेछन् ।

करिव २५ हजार निर्वाचन समितिका रुपमा निर्वाचन प्रक्रियामा लागेका मानिसहरु हुने भए । त्यस अतिरिक्त पार्टीको आयोजकले भोलिन्टयर्सको ब्यवस्थापन गर्ने भनिएको छ । भोलियन्टर्स पनि हुन्छन । करिव ३५ हजार मानिस परिचालन हुन्छन् भन्ने हाम्रो अनुमान छ ।

० सवैमा ४ गते ने वडा सम्मेलन हुन्छ भन्नेबारे आयोगको जानकारीमा केही छ ?

हाम्रो तयारी हेर्दा जुन ढंगले पार्टीले सदस्यता बनाएर ल्याएको छ । सदस्यताको आधारमा सवै स्थानमा हुन्छ भन्ने हो ।

कुनै ठाउँमा विविध कारणले रोकियो भने केन्द्रीय कमिटिले सर्कुलर मार्फत प्रदेश कमिटिलाई निर्णय गर्ने अधिकार दिएको छ ।

त्यो प्रदेश कमिटिसँग समन्वय गरेर रोकिएको ठाउँमा हुन्छ ।

० त्यसो भए, अहिलेसम्म कुनै कारणवश वडा सम्मेलन नहुने भन्ने जानकारी निर्वाचन समितिलाई आएको छैन ?

आएको छैन । कतिपय हिमाली जिल्लाहरुमा जाडोका कारण मानिसहरु नहुने भए के गर्ने ? भन्ने कुरा उठेको थियो । त्यसो हो भने वडाको ५१ प्रतिशत मानिस जम्मा हुन सक्दैनन् भने २५ प्रतिशत उपस्थित भएपनि हामीले मान्यता दिने भनेर थप ब्यवस्था गरेका छौं । तर त्यो हिमाली जिल्लाहरुको हकमा मात्रै ।

० एकातिर पार्टीको सदस्यता फेरि पनि सफ्टवेयरमा इन्ट्री गर्ने कुरा आएको छ, अर्काेतिर सम्मेलन शुरु गर्ने भनेको छ, यसले निर्वाचन आयोगलाई मतदाता नामावलीका लागि अप्ठ्यारो पर्ला नी । यो अलिक अन्तरविरोधी जस्तो देखिदैन र ?

पहिलो पटक पार्टीले सफट्वेयर सर्भरबाट पार्टी सदस्यको कम्युटराइज गर्ने गरी ब्यवस्थित नाम दर्ताको काम गरेकोले सबैको नाम आइसक्ने स्थिति भएन ।

त्यसकारण हार्डकपीमा सदस्यता भइसकेका ब्यक्ति छन्, हार्ड कपीमा छ, तर सर्भरमा आइसकेको छैन भने त्यसलाई पनि मान्यता दिने भनेर स्थायी समिति बैठकले निर्णय गरेको छ ।

त्यसलाई केन्द्रीय समितिले ग्रहण गरिसकेको छ । त्यसकारण सर्भरमा सदस्यता इन्ट्री गर्ने कुरा विस्तारै हुँदै गर्ला ।

सदस्यताको काम कात्तिक २५ बाट सकिएको छ । साधारण सदस्यता भइरहन पायो । तर संगठित सदस्यता बन्न पाइने समय अब भएन । २५ भित्र जो जति बने बने, उनीहरु नै मात्र हो । उनीहरु नै मतदाता भए ।

० कति छन् माओवादीको संगठित सदस्यता ? कति दिएको छ आयोगलाई पार्टीले संख्या ?

हामीसँग आएको छैन । केन्द्रीय कार्यालयको सर्भरमा ६ लाख, साढे ६ लाख सदस्यता इन्ट्री भएर आएको छ ।

इन्ट्री हुन वाँकी सदस्य छन, उनीहरुले हार्डकपीमा सदस्यता नवीकरण गरेका छन् भने उनीहरुले पनि भोट हाल्न पाउने भए । इन्ट्री हुँदै गर्छ ।

० आन्तरिक निर्वाचन विधिबाट संगठनात्मक नेतृत्व चयन गर्दै गर्दा अब माओवादी केन्द्रको संगठन कसरी जाने अपेक्षा गर्नुभएको छ ?

मओवादी केन्द्रभित्र विधि पद्धतिलाई अवलम्बन गर्ने खालको पार्टीको रुपमा यो रुपान्तरण हुँदैछ । निर्वाचन नै सबै क्रान्तिकारीपन हो भनेर निश्कर्ष निकाल्नु मिल्दैन । तर पनि यो नहुँदा जुन खालको एउटा संगठनात्मक भद्रगोलको अवस्था थियो ।

जहाँ जति ठूलो संगठन बने पनि हुने, जतिवेला विघटन गरेपनि हुने, विघटन भएको हो वा पूर्नगठन भएको हो थाहा पनि नहुने, त्यसको तथ्यांक केन्द्रीय कार्यालयमा नहुने, सम्बन्धित प्रदेश/पालिकामा नहुने जुन खालको स्थिति थियो । यसले त्यसको अन्त्य हुन्छ । यसले पार्टीलाई एउटा विधिसम्मत ढंगले अगाडि बढ्ने आधार तयार पार्छ ।

सँगसँगै पार्टीको कमिटि जनतासम्म जाने वातावरण यसले बनाउँछ । किनकी सेल टोलमा पनि पार्टी संरचना पुग्छ । सेल, टोलको कमिटि भनेको जनताको ग्राउन्डमा पुग्यो । एक टोल ३ जनसंगठन, एक सेल ३ जनाको कमिटि भन्ने खालको संगठनात्मक नाराले पनि पार्टीलाई जनताको तहसम्म जानका लागि सहयोग गर्छ ।

–अन्तिममा थप केही भन्नु छ ?

निर्वाचनको सम्पूर्ण तयारी भएको छ । सवै मतदाता पार्टीका सदस्यले निर्वाचनको यो महान कार्यलाई सहयोग पुराईदिनु हुनेछ भन्ने अपेक्षा राखेको छु ।

यसको आचारसंहिता बनेको छ । यसको पालना गरिदिने, ‘स्वच्छ र निश्पक्ष निर्वाचन, योग्य र सक्षम संगठन’ भन्ने नाराका साथ निर्वाचन आयोग अगाडि बढेको छ । त्यसमा सबै नेतागण, सदस्य कमरेडलाई सहयोग पुर्याउन आग्रह गर्दछु ।

०००