काठमाडौं । चीनको वुहानमा देखिएको कोरोना भाइरस विश्वमै माहामारीका रुपमा फैलिँदा नेपाल पनि अछुतो रहेन । २०७६ साल माघ १० गते चीनको वुहानबाट अध्ययन सकेर आएका ३२ वर्षका एक पुरुषमा कोरोना संक्रमण देखियो । उनी नेपालको पहिलो कोरोना संक्रमित थिए । ति पुरुषको सम्पर्कमा आएकाको सरकारले कन्ट्याक ट्रेसिङ सुरु गर्यो । पहिलो संक्रमित भेटिएको ठ्याक्कै दुई महिनाको अन्तरालमा दोस्रो संक्रमित भेटियो ।

चैत ९ गते फ्रान्सबाट आएकी २५ वर्षीया युवतीलाई संक्रमण देखिएपछि सरकारले लकडाउन गर्यो । कोभिड–१९ का कारण अन्तर्राष्ट्रिय आवागमनमा भएको प्रतिबन्ध र देशव्यापी रुपमा गरिएको लकडाउनका कारण जनजीवन कष्टकर बन्यो । लकडाउनमा नेपालमा नियमित संचालन हुने बालबालिका, गर्भवती महिलाहरू र अन्य व्यक्तिहरूलाई दिइने खोप कार्यक्रम प्रभावित हुन पुग्यो ।

उता भारतले पनि कोरोना संक्रमण बढेपछि लकडाउन गर्यो । उक्त समयमा देशैभर आइसोलेसन १४ हजार ८९६ वटा थिए भने आइसियू एक हजार १४८ वटा र भेन्टिलेटर ४४२ वटा मात्रै थिए । रोजगारी वा अध्ययनका लागि भारत गएका आफ्नो घर फर्कन थाले । सरकारले तोकेको आइसोलेसन वेड, आइसियू र भेन्टिलेरको अभाव हुन थाल्यो नै ।

अझ भारतबाट चोर बाटो हुँदै भित्रने क्रमले जेठ दोस्रो साताबाट ह्वातै ४०० को हाराहारीमा संक्रमित देखिन थाले । अस्पतालहरु संक्रमितले भरिन थाले । मृत्युदरसमेत बढ्दै गयो । कोरोनाबाहेका बिरामीले उपचार नपाउँदा निकै सास्ती बेहोर्नुपरेको थियो । उता, चौतर्फी विरोध भएपछि सरकारले साउन ६ गतेबाट लकडाउन हटायो । तर संक्रमितको दर घटेको थिएन् ।

कोरोना संक्रमण अघि कुन प्रदेशमा कति आइसियू र भेन्टिलेटर
कोरोना भाइरस नेपालमा भित्रँदा संक्रमित राख्ने आइसोलेसन, आइसियू र भेन्टिलेटरको संख्या प्रदेश १ मा चार हजार ४८ वेड, ३४४ आइसियू र १६४ वटा भेन्टिलेटर थियो । प्रदेश २ मा कोरोना संक्रमण देखिएको सुरुको अवस्थामा एक हजार ९१० वेडको आइसोलेसन, ४५ वटा आइसियू र २१ भेन्टिलेटर थियो ।

क्र.स	प्रदेश	आइसोलेसन	आइसियू	भेन्टिलेटर
१.	प्रदेश १	४,०४८	३४४	१६४
२.	प्रदेश २	१,९१०	४५	२१
३.	वाग्मती	३,२०९	४२१	१३९
४.	गण्डकी	२,७३५	१८३	५७
५.	लुम्बिनी	९१२	७०	२३
६.	कर्णाली	–	–	–
७.	सुदूरपश्चिम	१,०६९	३५	२४

त्यसैगरी, वाग्मतीमा प्रदेश तीन हजार २०९ वटा आइसोलेन, ४२१ वटा आइसियू र १३९ वटा भेन्टिलेटर थिए । गण्डकी प्रदेशमा दुई हजार ७३५ वटा वेड, १८३ वटा आइसीयू र ५७ वटा भेन्टिलेटर थिए । लुम्बिनी प्रदेशमा ९१२ वटा आइसोलेसन, आइसियू ७० र भेन्टिलेटर २३ रहेका थिए । सुदूरपश्चिम प्रदेशमा एक हजार ९६ वटा, आइसियू ३५ र भेन्टिलेटर २४ वटा रहेको थियो ।

आइसियू र भेन्टिलेटरमा उपलब्धि
स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका अनुसार हाल १८ हजार ९१७ वटा आइसोलेसन वेड छन् भने आइसियू एक हजार ४८६ र भेन्टिलेटर ६३४ छन् । गत वैशाखदेखि चैत ३१ सम्ममा आइसोलेसन चार हजार २१, आइसियू ३३८ र भेन्टिलेटर १९ वटा थपिएको छ । प्रदेश १ मा चार हजार ३५४ आइसोलेसन, ३८० आइसियू र १७४ वटा भेन्टिलेर पुगेका छन् । प्रदेश २ मा दुई हजार १३४ वटा आइसोलेसन, ६४ आइसियू र ३६ भेटिलेटर छन् ।

क्र.स	प्रदेश	आइसोलेसन	आइसियू	भेन्टिलेटर
१.	प्रदेश १	४,३५४	३८०	१७४
२.	प्रदेश २	२,१३४	६४	३६
३.	वाग्मती	५,३१४	५५६	२५५
४.	गण्डकी	३,०२३	२३२	६८
५.	लुम्बिनी	१,७६७	८३	२७
६.	कर्णाली	१,१२७	११७	३९
७.	सुदूरपश्चिम	१,१८९	५४	३४
	जम्मा	१८,९१७	१,४८६	६३४

यसैगरी, वाग्मतीमा पाँच हजार ३१४ आइसोलेसन, ५५६ आइसियू र २५५ भेन्टिलेटर रहेका छन् । गण्डकीमा तीन हजार २३ आइसोलेसन, २३२ आइसियू र ६८ भेन्टिलेटर, कर्णालीमा एक हजार १२७ आइसोलेसन, ११७ आइसीयू र ३९ भेन्टिलेटर, लुम्बिनीमा एक हजार ७६७ आइसोलेसन, ८३ आइसियू र २७ भेन्टिलेटर, सुदूरपश्चिम प्रदेशमा एक हजार १९८ आइसोलेसन, ५४ आइसियू र ३४ भेन्टिलेटर रहेका मन्त्रालयले जनाएको छ ।

कोरोनामै स्वास्थ्य सचिवको दरबन्दी रिक्त
स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयकी सचिव पुष्पा चौधरीको प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद्को कार्यालयमा भएपछि सचिव पद रिक्त बन्यो । ३५ हजार प्राविधिक कार्यरत मन्त्रालयमा एउटा विशिष्ठ सचिवको दरबन्दी पनि महामारी चलेको वर्षभर नै रिक्त रह्यो । मन्त्रिपरिषद्ले सरुवा गरेपछि उनी सर्वोच्च गएकी थिइन् । ओली सरकारले चिकित्सक सचिव हुने प्रावधानमाथि हस्तक्षेप गरेर प्रशासनका सचिवको दरबन्दी थपेको थियो । प्रशासनिक नेतृत्व दिने सचिव, राजनीतिक नेतृत्व गर्ने मन्त्रीसमेत बारबार बदलिए ।

मनोबल उकास्न चुकेको सरकार
कोरोना महामारीमा खटिएका स्वाथ्यकर्मीको मनोबल बढाउन सरकारले भूमिका खेल्न सकेन् । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले जोखिम भत्ता पाउनका लागि कार्यविधि नै जारी नै गर्यो । तर फ्रन्टलाइनमा खटेका अधिकांश स्वास्थ्यकर्मीले भत्ता पाउन सकेनन् । उनीहरु जोखिम भत्ताको माग गरेर खुलेर आन्दोलनमा उत्रिए । उक्त समयमा स्वास्थ्यकर्मी र मन्त्रालयबीच एक प्रकारको द्वन्द्व नै चल्यो तर उनीहरुको हात खाली नै रह्यो । केही स्वास्थ्यकर्मीले कोरोना संक्रमणका कारण ज्यानसमेत गुमाए ।

फेरि जोखिम बढ्दै
कोरोनाको नयाँ प्रकारको भेरियन्ट देखापर्न थालेपछि फेरि संक्रमितको संख्यामा बढोत्तरी हुन थालेको छ । छिमेकी भारतमा कोरोना संक्रमण तीव्र गतिमा फैलिएसँगै त्यसका प्रत्यक्ष प्रभाव नेपालमा पनि पर्न थालेको हो ।

गत कात्तिकदेखि फागुनसम्ममा कोरोना संक्रमण घट्दै गएको थियो । जनजीवन सामान्य बन्दै गएको थियो । तर बेलायत, ब्राजिल र दक्षिण अफ्रिकामा देखिएको नयाँ भेरियन्ट भारतमा पनि चैतको पहिलो सातामा देखियो । उक्त भेरियन्ट भारतमा बढ्दै गयो । यता नेपालमा पनि चैत महिनाको पहिलो साताबाट दोस्रो अंकमा देखिएको कोरोना संक्रमण ह्वातै बढेर तेस्रो अंकमा पुग्यो । सरकारले सबै नाकामा एन्टिजेन्ट परीक्षण सुरु गर्न थालेको छ ।

अहिले सबै नाकामा ज्वरो आएकाहरुको एन्टिजेन्ट परीक्षण गरिरहेको इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका प्रमुख डा कृष्ण पौडेल बताउँछन् । एक साता अघिसम्म १०० को हाराहारीमा भेटिने कोरोना संक्रमित केही दिनयता दोब्बर, तेब्बरको संख्यामा फेला पर्न थालेका छन् । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको तथ्यांक अनुसार बुधबार मात्रै ६०३ संक्रमित फेला परेका छन् । जुन पछिल्लो छ महिनाको उच्च संख्या हो ।

यसपटक बढोत्तरी हुन थालेको कोरोनामा बालबालिका बढी प्रभावित देखिन खोजेका छन् । बुधबार भेटिएका कूल ६०३ जना कोरोना संक्रमितमध्ये ५२ जना १७ वर्षमुनिका बालबालिका रहेको स्वास्थ्य मन्त्रालयले जनाएको छ । कोरोनाको नयाँ प्रजाति देशव्यापी रुपमा फैलिएको स्वास्थ्य मन्त्रालयकै अधिकारीले बताउन थालेका छन् । काठमाडौं, पोखरा, भक्तपुर, नुवाकोट र दार्चुलामा समेत यूके भेरिएन्ट फैलिएको मन्त्रालयले जनाएको छ ।

खोपको आशा
कोरोना भाइरसले विश्वलाई आक्रान्त बनाइरहँदा यसलाई नियन्त्रण लिन आवश्यक खोपको विकास लागि विश्वभरका वैज्ञानिक लागिरहे । केही आशाका किरण पनि देखिन थालेका छन् । रुस, चीन, बेलायत, अमेरिकालगायत केही मुलुकले खोपको विकाससमेत गरेका छन् । नेपालमा पनि भारतमा बनेको खोप ल्याएर लगाउन थालिएको छ । खोपमा भएको विकासले केही आशा देखाएको छ ।

बेलैमा स्वास्थ्य सुरक्षा मापदण्डको पालना नगर्ने हो भने फेरि कोरोनाले भयावह अवस्था ननिम्ताउला भन्न सकिन्न । बीचमा केही सन्तोषजनक अवस्था देखिएपनि फेरि कोभिड बढ्न थालेकाले चिन्ताजनक अवस्था निम्ताएको छ । वर्ष २०७७ भरी कोरोनामै रुमल्लिनुपरेको नेपालीले फेरि वर्ष २०७८ को शुरुआतमै पनि अनिश्चिततामै दिन कटाउनुपर्ने अवस्था निम्तेको छ ।